|
EPIDEMIOLOGIJA HIV INFEKCIJE
AIDS je otkriven 1981. godine kao novo obolenje homoseksualaca.
Bolest je 13 godina kasnije postala svetska epidemija. Prema procenama
Svetske Zdravstvene Organizacije (SZO), polovinom prosle decenije
bilo je oko13-15 miliona zarazenih, pri cemu se najveci broj inficirao
heteroseksualnim putem. Jos 1993. godine procene SZO su bile da
ce broj inficiranih u svetu biti oko 30-40 miliona, sto je davno
dostignuta i prevazidjena brojka. U periodu od 1993. godine do danasnjih
dana oko 90% novih infekcija bilo je u zemljama u razvoju. U tim
zemljama AIDS je bolest koja se prenosi heteroseksulanim putem sa
skoro podjednakim brojem slucajeva kod oba pola. Na brzinu diseminacije
HIV virusa znatno uticu velike migracije seoskog stanovnistva ka
gradskim centrima, kao i cirkulisanje inficiranih osoba zbog socijalnih
nemira, turizma, poslovnih putovanja i sl.
Epidemija AIDS-a u Jugoslaviji je pocela 1985. godine, kada
je u Beogradu registrovan prvi slucaj obolevanja kod homoseksualca
koji je imao seksualne kontakte u SAD krajem sedamdesetih, da bi
se narednih godina registrovao karakteristican profil epidemije
sa dupliranjem broja slucajeva svakih 10-12 meseci. Prema podacima
Republickog zavoda za zastitu zdravlja Srbije, od 1985. do 2000.
godine registrovano je ukupno 900 obolelih, a procena broja HIV
pozitivnih osoba krece se na oko vise hiljada inficiranih. Na sledecem
grafikonu bice prikazan vremenski trend kretanja distribucije obolelih
po nacinu infekcije.
Grafikon 1. Trend kretanja distribucije obolelih po nacinu ulaska
infekcije za period 1985.-2000. u SRJ (kliknite na grafikon da bi
videli vecu sliku)
Najveci broj obolelih pripada grupi intravenskih
narkomana (427 ili 47.44%). U ovoj transmisivnoj grupi registruje
se trend povecanja obolelih od 1987. do 1992. godine, a zatim blagi
pad, izuzev 1994. i 1995. godine.
Na drugom mestu su oboleli u grupi sa heteroseksualnim
putem prenosa, koja je od 1992. godine na drugom mestu. Ukupan
broj obolelih u ovoj transmisivnoj grupi je 173, odnosno 19.22%.
Na trecem mestu sa 128 obolela, tj. 14.22% ukupno obolelih
u posmatranom periodu, nalazi se grupa obolelih koji su virus dobili
homoseksualnim kontaktom. U ovoj grupi se do 1996. godine
belezi blagi porast broja obolelih, a zatim gotovo jednako blagi
pad.
Transmisivna grupa hemofilicara i inficiranih putem
transfuzije sa 11.34% zauzima cetvrto mesto po broju
obolelih i nakon 1994./95. belezi konstantni pad u broju obolelih.
I ako se od 1992. godine kod nas, a u svetu mnogo ranije, kompletna
krv dobijena transfuzijom testira na HIV, ne moze se ocekivati potpuno
gubljenje ove transmisivne grupe zbog tzv. "efekta prozora",
tj. verovatnoce davanja krvi i testiranja iste pre nego su u krvi
stigla da se razviju antitela na uneti virus, pa je test na HIV
lazno negativan.
U zvanicnim izvestajima pojavljuje se i kolona u kojoj se registruje
jedan broj osoba obolelih bez prepoznatog rizika i koji ne pripadaju
ni jednoj transmisivnoj grupi. Taj broj iznosi 6.89% od ukupnog
broja obolelih, ali je zabrinjavajuce da taj broj konstantno raste,
sto verovatno ukazuje na strah obolelih da priznaju nacin infekcije
zbog stida od moguce stigmatizacije drustva.
Na kraju, pogledajmo trend kretanja udela broja obolelih u
odnosu na ukupan broj obolelih u proteklom periodu za prve tri najzastupljenije
kategorije:
Grafikon 2. Trend kretanja udela broja obolelih po grupama u
odnosu na ukupan broj obolelih u posmatranom periodu (kliknite na
grafikon da bi videli vecu sliku)
Za razliku od transmisivne grupe intravenskih narkomana, u
kojoj je "pik" udela obolelih inficiranih iglom dostigao
1987. godine, a od tada pokazuje stalnu tendenciju pada udela (i
ako su po apsolutnom broju i dalje na prvom mestu, sto je pokazano
na grafikonu 1.), transmisivne grupe prenosa seksualnim putem pokazuju
porast udela sto je posebno karakteristicno za transmisivnu grupu
prenosa heteroseksualnim putem (tabela 1.), za koju je udeo
broja obolelih u odnosu na ukupan broj obolelih porastao gotovo
tri puta. Udeo homoseksualno inficiranih osoba se odrzava vrlo
stabilnim u ovom periodu, sa vrlo blagom tendencijom rasta od 12
do 15%.
Iz svega mozemo zakljuciti da je svest osobe koja preduzima
rizicno ponasanje glavni faktor rizika infekcije. Upravo podela
inficiranih na rizicne grupe koja je ranije bila vrlo uvrezena dovela
je do ovih rezultata, jer se medju populacijom seksualno aktivnih
ljudi formirao neformalno formalni stav: "nisam peder, nisam
lezbejka, ni narkoman, ni prostitutka, nece to mene!"
Tabela 1. Udeo broja obolelih po transmisivnim grupama po sedmogodisnjim
periodima
|
Transmisivna grupa
|
1985. - 1992.
|
1993. - 2000.
|
|
IV NARKOMANI
|
57.9%
|
42.9%
|
|
HOMO/BI
|
12.1%
|
15.2%
|
|
HETEROSEKSUALCI
|
8.4%
|
23.9%
|
Za podrucje grada Beograda, od 1985. - 2000. godine,
registrovano je ukupno 1260 inficiranih, od toga je 660 obolelo,
a od njih je 540 umrlo. Dinamika otkrivanja novih slucajeva je u
blagom padu, tako da je 1996. godine otkriveno cak 73 novih slucajeva,
a 1999. godine 44, i ako po nekim procenama broj onih koji samoinicijativno
dolaze na testiranje svake godine raste.
|
