Pierre & Gilles - Kali (Nina Hagen)

Opšta poređenja

Može se načiniti nekoliko generalizacija koje se odnose na poglede na seks, odobrene od strane velikih svetskih religija - hinduizma, budizma, judaizma, hrišćanstva i islama. Ova poredenja su usredsređena na verovanja o ljudskoj prirodi, poreklu zla, ulogama seksualnog zadovoljstva i vezi između seksa, transcendencije i božanskog.

Kosmologije i religiozni mitovi koji se bave poreklom ljudske rase, blisko su povezani sa verovanjima o ljudskoj prirodi i poreklu zla. Hrišćanska interpretacija mita o Postanju, govori o prvobitnom grehu koji je pokvario i izopačio ljudsku prirodu. Ovo verovanje je prilično kompatibilno sa dualističkom antropologijom tela i duše, koja je u hrišćanstvo ušla iz platonizma, a preko Avgustina. Ona je, takođe, kompatibilna sa dualističkim shvatanjem koje prikazuje muškarca kao racionalnog i spiritualno inkliniranog, a ženu kao zavisnu, emocionalnu, i kao pretnju zbog njene povezanosti sa seksom i reprodukcijom. Za hrišćanske laike, kao i za većinu sveštenstva, prvobitni greh je bio (i jeste) povezan sa seksom. Ovo verovanje zahteva izvestan oblik iskupljenja, kod koga je lišavanje tela, njegovih emocija i seksualnih impulsa, primarno.

Istočnjačke religije ne govore o prvobitnom grehu, već pre o prirodnoj disharmoniji ili polaritetu između dve tenzije, koje treba da se uravnoteže unutar svakog bića. Na Istoku, ženski princip je aktivan i žena je "inicijatorka". Muškarci i muški princip su pasivni. Jin i jang - principi muškog i ženskog, aktivnog i pasivnog, hladnog i toplog - jesu komplementarni polovi koji se mogu naći različito uravnoteženi, i kod žena i kod muškaraca. Ovo stanovište ne pokušava da objasni životne tenzije, pripisujuci muškarcima ono što se smatra pozitivnim, a ono što se smatra negativnim ženama, iako su istočnjacke religije podjednako patrijarhalne kao i one sa zapada.

U hinduizmu i budizmu, prevazilaženje ljudskih granica i smrtnosti se postiže integracijom i povećanom svešću o sveukupnosti nečijih mentalnih, čulnih i erotskih iskustava. U velikom delu hrišćanske mitologije, seks je barijera koju treba savladati. Smrtnost se prevazilazi, i spasenje se postiže, iskupljenjem i asketskim lišavanjem onog čulnog, a posebno svojih seksualnih impulsa.

Pierre & Gilles - Shiva (Boy George)

Hrišćanska stanovišta obično imaju osećaj nelagodnosti zbog bilo koje vrste čulnog zadovoljstva, posebno onih erotskih i seksualnih. Seksualno zadovoljstvo je na Zapadu razorno i opasno, kako po pojedinca, tako i po društvo. Ono je čudovište u preponama koje, ukoliko je oslobođeno, može da nagoni ljude na nekontrolisano zadovoljavanje i na taj način uništi društvo. Rad iskupljuje, a ne zabava (play). Seksualno zadovoljstvo je moralno onda kada navodi muškarce i žene da preuzmu teret i odgovornost podizanja dece. Seksualni odnosi su nemoralni i grešni kad god se zadovoljavaju izvan braka ili bez i jedne otvorene mogućnosti za prokreaciju. Prema tome, ortodoksni judaizam, zvanično katoličanstvo i protestantski fundamentalisti, osuđuju masturbaciju i sve oblike seksa koji su izvan braka i nisu reproduktivni. Takođe su neprihvatljiva i alternativna seksualna ponašanja i odnosi - seks kao zabava/ rekreacija, gej zajednice, predbračni i vanbračni seks i intimna prijateljstva.

Nasuprot tome, hinduizam slavi seksualno zadovoljstvo kao vrednost po sebi, da se u njemu uživa zbog onog što donosi učesnicima. Kama, "težnja ka ljubavi prema zadovoljstvu, i čulnom i estetskom", predstavlja jedan od četiri životna cilja u hinduistickoj tradiciji. U hinduističkoj filozofiji, Bhoga (seksualno zadovoljstvo) se smatra za jedan od dva puta ka nirvani, Budi i konačnom oslobođenju. Joga, spiritualna vežba, jeste drugi i mnogo zahtevniji put ka oslobođenju i spajanju individualnog sa univerzalnim. U tradiciji tantričke joge, muškarac, ili žena, mogu da praktikuju kanalisanje svoje seksualne energije iz najniže u najvišu tačku (chakra) da bi postigli kosmičku svest i transcedenciju kroz solo seks ili mastrubaciju.

	Pierre & Gilles - Saloma

Zapadnjačke seksualne vrednosti

Koreni zapadnih seksualnih vrednosti su neprohodna džungla, sastavljena od dve drevne tradicije, u sukobu sa seksom: hebrejske tradicije i stoicizma, sinkretističke grčko-rimske filozofije koja poriče seks. U velikom delu jevrejske tradicije seksualnost je prosto drugi, ali duboko cenjen, deo ljudskog iskustva, deo božanskog stvaranja. Ovo je očigledno u starozavetnoj erotskoj poemi, Solomunovoj Pesmi nad pesmama. Judaizam nije obogotvoravao seks, kao što su to činili orgijastički kultovi plodnosti, niti ga je pretvorio u svetu tajnu, kao što je to učinilo katoličanstvo, niti je demonizovao seks, kao što je to bio slučaj sa stoicizmom i velikim delom rimokatoličke tradicije. Judaizam nikada nije podržavao seksualni asketizam ili celibat. Iako je koitus opšte prihvaćen jedino unutar braka, jevrejska tradicija je (konzistentno i nedvosmisleno) cenila seks zarad čiste zabave i zadovoljstva koje pruža unutar braka.

Ali, judaizam je takođe veoma patrijarhalna semitska religija. Knjiga Postanja (19:1-11) i Knjiga o Sudijama (19. poglavlje) tolerišu i pre prihvataju silovanje žena, nego muškaraca i daju pravo muškarcima, a ne ženama, da iniciraju razvod. Tora (prema 5. Knjizi Mojsijevoj, 21:15) odobrava poligamiju i konkubinat. Mišna (200.god. n.e.), Vavilonski (300. g.n.e.) i Jerusalimski Talmud (400. g.n.e.) pružaju prilično razrađena uputstva za poligamiju. Jevreji Aškenazi iz istočne Evrope usvojili su monogamiju u ranom srednjem veku, nakon što se rabin Gershon ben Judah od Wormsa zauzeo da se Jevreji odreknu praktikovanja poligamije, kako bi izbegli gnev grigorijanske kampanje u Zapadnoj crkvi protiv sveštenstva u braku. Tek sredinom XX veka, glavni rabinat države Izrael je proširio Gershonovu zabranu poligamije i na sefardske Jevreje istoka.

Tekući esencijalistički konflikt unutar judaizma, daje ovome kontradiktorni, Jekyl i Hyde karakter. Ovaj sukob je inherentan jevrejskoj biblijskoj kosmologiji. On se prvo javlja sa kontradikcijom između mitske izjave iz Postanja: ''Potom reče Bog: da načinimo čovjeka po svojemu obličju, kao što smo mi'', (1. Mojs. 26) i jevrejskog verovanja da Bog nema telo, a ni pol. Dodajte ovom konfliktu Jahveovu (Božju) zapovest ''rađajte se i množite'' i semitsko verovanje da sperma zagađuje, čak i kada je ispuštena u bračnom snošaju. I konačno, jevrejska tradicija sadrži, seksualno negativne, interese za očuvanje ritualne ili kultne čistote, nasleđene preko rabina, od ranih sveštenika, koji su ova verovanja verovatno usvojili od susednih Semita. Kontakt sa menstrualnom krvlju i spermom čini svakog čoveka ritualno nečistim i nesposobnim za učestvovanje u službama kulta, sve dok se ne podvrgne obredu očišćenja. Mojsije je pre Izlaska iz Egipta, zahtevao od Jevreja da se odreknu seksa na tri dana (2. Mojs. (Exodus), 19:15). Prolivanje sperme je zahtevalo kupanje i činila je svakog ko bi je dotakao nečistim do uveče (3. Mojs. (Leviticus), 15:16ff; 22:4). (Ovo verovanje se, takođe, može naći i u islamu. Kur'an zahteva od muškarca, ili žene, koji su se upustili u seksualni odnos, da se operu pre nego što izađu iz kuće.) Menstruacija je činila ženu nečistom u trajanju od sedam dana, kao i sve one koji su imali odnose sa njom, ili je dodirnuli za to vreme (3. Mojs. (Leviticus), 15:19ff).

Sinkretističke državne religije Grčke i Rima koje su se razvijale paralelno sa jevrejskim i ranim hrišćanskim sistemima verovanja, bile su legura raznih bogova, rituala i filozofija. Uprkos svojoj raznolikosti, grčko-rimske religije dele shvatanje ličnosti koje uključuje esencijalno platonski dualizam, u kojem izgnana duša, implantirana u telo (grobnicu), čeka oslobodenje. U ovoj antropologiji iskra božanstva je duša, a telo njena smetnja, čak njeno skrnavljenje.

"Ne čini ništa zarad zadovoljstva", savetuje rimski filozof Seneka je u jednom svom pismu. Za stoike je otrovni dah seksualne strasti i emocija bio neprijatelj racionalne, spiritualne prirode. Takozvana "misionarska poza" (''missionary position'') nije bila izum hrišćanskih misionara u Africi, ili na Južnom Pacifiku, već je pre njih zagovarana od strane grčkog stoičkog filozofa Artemidora (oko 200. godine n.e.) koji je učio da je jedini moralan položaj pri seksualnom odnosu onaj licem u lice, sa muškarcem odozgo. On je, takođe, osudio i oralni erotizam kao "užasan čin". Stoičko shvatanje da seks mora da bude prokreativan čin, ili ga inače treba tražiti pod negativnim zaglavljem zadovoljstva, a ne zaglavljem ljubavi, ostavilo je trajni pečat na hrišćanstvo.

Tokom prva tri veka hrišćanstva, dualistička filozofija ljudske prirode i seksualno negirajuća tradicija stoika, bile su usvojene od strane gnostičkih hrišćana koji su onda poveli bezrezervnu polemiku, koja je dovela do trijumfa ovakvog shvatanja, nad seksualno afirmativnom tradicijom Jevreja i Isusa u pravoslavnom hrišćanstvu. Avgustin (354 -430. god. n. e.), episkop grada Hipa u severnoj Africi, pružio je glavnu teološku artikulaciju seksualno negirajuće antropologije koja će dominirati hrišćanstvom sve do protestantske reformacije.

U ranom srednjem veku, kao i pre pada Rimskog carstva i početka mracnjaštva, izgleda da je homoseksualnost bila naširoko tolerisana među hrišćanskim sveštenstvom. John Boswell iz ovoga zaključuje da su, katkad, društveni i ekonomski faktori uticajniji nego verske doktrine, kada vernici izaberu da ignorišu ili selektivno sprovode biblijska ograničenja određenih seksualnih praksi, kao što je homoseksualnost.

Pierre & Gilles - Sv. Jovan i sv. Martin

Mada su rasuti glasovi afirmisali senzualno i erotično kroz čitav period srednjeg veka, njihova jačina i autoritet su narasli u XVI veku, dok protestantska reformacija nije slomila univerzalni i autokratski stisak Rima. Seksualna sloboda u papskom uredu i među sveštenstvom je bila naširoko osuđivana, iako su reformatori otkrili jevrejske korene hrišćanstva. U XVI veku je Martin Luther gotovo bez ikakve pomoći sa strane, oživeo hrišćansko zanimanje za jevrejsku, holističku antropologiju. Lawrence je tvrdio da je "reformacija bila poraz spasenja kroz sublimaciju i gušenje onog senzualnog i seksualnog, a pobeda tela i seksa, kao i religije koja ih afirmiše".

Nakon protestantske reformacije u XVI veku, usledila je radikalna podela Zapadnog sveta, između rimske i protestantske vere. Oba tabora su iskusila kulturne i filozofske pokrete poznate kao prosvetiteljstvo i romantizam, privatizaciju seksa i uspon sekularne misli. U XX veku, uloga vere u formulisanju seksualnih vrednosti i regulisanju seksualnog ponašanja, radikalno se izmenila seksualnim revolucijama iz dvadesetih i šezdesetih godina, novim naučnim shvatanjem seksualnosti, delotvornim kontraceptivnim sredstvima, većom tolerancijom prema mnoštvu vrednosti i ponašanja, energičnom kampanjom za gradanska i gej prava i, od 1981. godine, krizom izazvanom AIDS-om (sindromom stečene imunodeficijencije).

Drugi vatikanski koncil (1962-1965) je doneo ozbiljne izazove za vatikansku osudu kontracepcije i insistiranju na celibatu sveštenika. Tokom narednih decenija, većina katolika odobrava neformalne vrednosti, koje su tiho odbacile vatikanske formalne osude kontracepcije, abortusa, masturbacije, predbracnog seksa i homoseksualnosti. Reformisane i konzervativne jevrejske zajednice i mainstream protestantske crkve su otvoreno izazvane od strane gejeva i lezbejki koji traže priznanje, prihvatanje u zajednicu vernika i čak rukopoloženje. Do devedesetih godina, sve verske zajednice judeo-hrišćanske tradicije suočene su sa izazovom da reinterpretiraju biblijsku tradiciju i učenja o seksualnosti, i da odbace tradicionalnu patrijarhalnu strukturu seksualnih odnosa, koja je povezana sa pornografijom, seksualnim nasiljem i eksploatacijom i isključivanjem heteroseksualnih žena, neudatih/neoženjenih ljudi, gejeva i lezbejki. Tokom devedesetih godina, rasprave o rukopoloženju aktivnih gejeva i lezbejki, o prihvatljivosti predbračnog seksa i o priznavanju alternativa seksualno isključivoj monogamiji, stvorile su velike tenzije unutar mnoštva crkvi, posebno unutar Episkopalne, Južne baptističke, Ujedinjene metodističke crkve, Evangelističko-luteranske i Prezviterijanske. Čak se i konzervativna Crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana (Mormoni) sukobila sa fundamentalistima koji traže ponovno uspostavljanje poligamije, kao izvorne prakse crkve.

Ovi izazovi su postavili nova i komplikovana pitanja o tome da li određeni biblijski tekstovi, koji su tradicionalno interpretirani kao oni koji zabranjuju određena seksualna ponašanja ili odnose, treba da budu reinterpretirana u svojim istorijskim okolnostima i u svetlu novih, medicinskih i psiholoških shvatanja prirode seksualnosti i rodnih orijentacija. Poslednjih godina, nekoliko crkvenih task forces i specijalnih komisija suočile su se sa ovim izazovima, zalaganjem za prikladnost, čak nužnost, takvih reinterpretacija. Sve ove reinterpretacije se uglavnom slažu da se priče o ''homoseksualnom'' grupnom silovanju u Sodomi (1 Mojs. (Genesis) 19:1-11) i ''heteroseksualnom'' grupnom silovanju u Gavaji (Sudije, 19), fokusiraju na seksualni napad i nasilje i da ih ne treba interpretirati kao one koje osuđuju homoseksualne odnose kao takve. Slično tome, za perikope iz 3. Mojs. (Leviticus) 18:22 i 20:13 se tvrdi da se ne odnose na neprirodnost istopolnih odnosa, već na pitanje kultne čistote i "gađenje" Jevreja koji se upuštaju u bilo kakvu aktivnost, uključujući i svetu prostituciju, koja se vezuje za paganske kultove. Poslanice Rimljanina (1:23-27) i Korinćanima (6:9-10) iz Novog zaveta su isto tako bili predmet pažljive lingvisticke i kontekstualne analize. Umesto da se fokusiraju na homoseksualnost, kao što su to činile prethodne interpretacije, ove recentne studije ističu da je autor ovih tekstova Pavle, napadao životni stil pun nesputanosti i požude, uobičajen u grčko-rimskom svetu. Ovi tekstovi se, kako se tvrdi, ne obraćaju sadašnjoj hrišćanskoj, gej i lezbejskoj zajednici, koja ceni posvećene veze pune ljubavi, zasnovane na zajedništvu i poštovanju drugog. Ove savremene interpretacije sugerišu da je Pavle osuđivao muškarce i žene, koje mi danas opisujemo kao heteroseksualne i koji su se namerno i voljno, odrekli "prirodnih" seksualnih odnosa, zarad "neprirodne" homoseksualne, depersonalizovane žudnje za novitetima. S obzirom da Pavle i cela hrišćanska tradicija nisu znali ništa o homoseksualnoj orijentaciji kao konstitutivnom uslovu (constitution condition), priroda i moralnost homoseksualnosti se u celini nalaze izvan hrišćanske tradicije i teoloških razmatranja.

	Pierre & Gilles - Sv. Sebastijan

Istorijski gledano, religije su imale štošta da kažu o seksualnosti, seksualnim vrednostima i seksualnim vezama i ponašanjima odraslih. Religiozna gledišta i ograničenja koja se primenjuju na decu i adolescente su derivirana iz doktrina i smernica artikulisanih za odrasle. To je možda tako zahvaljujući činjenici da su detinjstvo, a pogotovo adolescencija, kako ih danas doživljavamo, društveni fenomeni koji su iznikli tek u poslednjih vek ili dva.

Kao zaključak, možemo reći da sve "velike svetske religije" (budizam, konfučijanizam, hinduizam, judaizam, hrišćanstvo i islam) imaju u suštini patrijarhalne predrasude koje stavljaju žene u podređeni položaj i ulogu. Istočnjačke religije često prikazuju svoje bogove i boginje u ritualnim seksualnim odnosima (yab-yum) i predstavljaju žene kao seksualne eksperte i inicijatore. Međutim, kada se ova religiozna gledišta izraze u istočnjackim kulturama, društvena uloga žena je mnogo inferiornija u odnosu na mušku. Gotovo isto važi i za islamsku tradiciju koja je još uvek izražena uglavnom u muško-dominantnim plemenskim kulturama gde žene imaju samo neka (ako i uopšte) prava. Judaizam, protestantizam i hrišćanstvo su nasledili različite kontradikcije. Iako je Isus gazio važne patrijarhalne vrednosti Jevreja i govorio svojim sledbenicima da u njegovom carstvu neće biti razlike između muškaraca i žena, patrijarhalni interesi njegovih sledbenika su brzo nadvladali ovaj njegov pokušaj uspostavljanja rodne jednakosti. Rano hrišćanstvo i katoličanstvo su ustanovili seksualnu apstinenciju kao znak duhovnog života. Isusovi roditelji Marija i Josif su prikazani oboje kao devci, a bracni parovi su primoravani da imaju seks samo unutar, inače nekonzumiranih "brat-sestra" brakova (up. Kor. 7, 29). Protestanti su odbacili ovo potiskivanje seksa u braku i poslednjih godina afirmisali jednakost između žena i muškaraca, rukopoloženjem žena. Sve četiri velike religije imaju neke seksualno pozitivne aspekte, ali ni jedna od njih nije bez sukoba sa ovim pitanjem.

Međutim, uprkos patrijarhalnim i pre svega antiseksualnim predrasudama ovih religija, istorija kulture jasno sugeriše važan pozitivan ishod jevrejskih i hrišćanskih shvatanja seksualnosti. Kao prvo, jedinstveni kulturni naglasak stavljen je na individualizam koji je iznikao iz antičke Grčke i Rima, i poštovanje istog. Ovo vrednovanje individue u toku dve hiljade godina, ojačano jevrejskim i hrišćanskim perspektivama, bilo je važan faktor savremenih seksualnih revolucija i pomeranja u pravcu rodne jednakosti. Kao drugo, grčko-rimski naučni interesi u kombinaciji sa biblijskom zapovešću upućenom čoveku da ''gospodari i vlada zemljom'', inspirisali su Zapadne kulture da objektivizuju, analiziraju i kontrolišu prirodu. Environmentalisti su poslednjih godina istakli negativnu stranu ovog nepoštovanja prirode, tj. promovisanja potrošačke, industrijske, depersonalizovane kulture i katastrofalne eksploatacije naše okoline. Istovremeno, feministi/kinje i drugi, osudili su patrijarhalne predrasude judaizma i hrišćanstva koje su uperene protiv seksa i protiv žena. Iste ove svetovne i verske tradicije su kombinovane u Zapadnim kulturama da bi kreirale granično društvo, jedinstveno u ljudskoj istoriji, i jedinstveno u istoriji ljudske seksualnosti. Zapadne, industrijske kulture pojacano vrednuju individualizam i jednakost među polovima, osposobljavaju žene da se približe ekonomskoj nezavisnosti i jednakosti sa muškarcima; pojačano prepoznaju i poštuju prava pojedinaca na seksualno ispunjenje, uvećavaju našu kontrolu nad reproduktivnim funkcijama seksualnog odnosa i nastavljaju da šire zdravlje, dokolicu, osnovne životne bezbednosti i starosne granice života pojedinaca. Sadašnje i buduće posledice ovih trendova ne mogu sve biti pozitivne za društvo i pojedinca. Međutim, izgleda da je balans sve pozitivniji, a sve manje negativan, jer čitavu večnost stare tenzije i konflikti između seksa i vere popuštaju.

Za analizu odnosa između vere i seksa dobro je možda setiti se da je vera čini se, kao i svaki društveni sistem, izgrađena na kontradikciji i da je, u izvesnom smislu, u ratu sa samom sobom oko prirode, svrhe i kontrole osnovne ljudske stvarnosti, koju nazivamo seksom i seksualnošću.

Robert T. Francoeur

Pierre & Gilles - Totem

References:

Boswell, J., Christianity, Social Tolerance and Homosexuality. Chicago: Univ. of Chicago Press, 1980.

Bullough, V., Sexual Variante in Society und History. Chicago, Univ. of Chicago Press. 1976.

Bullough, V. and J. Brundage, Sexual practices and the Medieval Church. Buffalo: Prometheus Press, 1982.

Bullough, V.L., and B. Bullough. Sin, Sickness, and Sanity: History of Sexual Attitudes. New York: New Anicrican Library, 1977.

Eilberg-Schwartz, H., People of the Body: The Problem of the Body for the People of the Book. Journal of the History of Sexuality, Vol.2 (1991), pp. 1-24.

Edwards, G.R., Gay/Lesbian Liberation: A Biblical Perspective. New York: Pilgrim Press, 1984.

Francoeur, R.T., Current Religious Doctrines of Sexual and Erotic Development in Childhood. In M. Perry. izd., The Handbook of Sexology, Vol. 7. Amsterdam: Elsevier Science Publishers, 1990.

Francoeur, R.T., Sexual archctypes: Transitions and Insights into the Future. ICIS (International Center for Irtegrative Studies) Forum, Vol. 20 (1990), pp. 19-27.

Francoeur, R.T., New Dimensions in Human Sexuality. In R.H. Iles, ed., The Gospel Imperative in the Midst of AIDS: "Towards Prophetic Pastoral Theology. Wilton, Conn.: Morehouse Publishing, 1989, pp. 79-98.

Gardella, P., Innocent Ecstasy: How Christianity Gave America an Ethic of Sexual Pleasure. New York: Oxford Univ. Press, 1985.

General Assembly Special Committee on Human Sexuality, Presbyterian Church (U.S.A.). Keeping Body and Soul Together: Sexuality, Spirituality, and Social Justice. Philadelphia: Presbiterian Church (U.S.A.), 1991.

Gupta, B., Sexual Archetypes, East and West. New York: Paragon House, 1987.

Kosnick, A., et al. Human Sexuality: New Directions in American Catholic Thought. New York: Paulist Press, 1977.

Lawrence, R., The Poisoning of Eros: Sexual Values in Conflict. New York and Roanoke, Va.: Augustine More Press, 1989.

Nelson, J. B., Embodiment: An Approach to Sexuality and Christian Theology. Minneapolis: Augsburg, 1978.

Paglia, C., Sexual Personae: Art and Decadence from Nefertiti to Emily Dickinson. New York: Random House Vintage, 1990.

Ranke Heinemann, Eunuchs for Heaven: The Catholic Church and Sexuality, London: Andre Deutsch, 1990.

Thayer, N.S.T., et al. Reports of the Task Force on Changing Patterns of Sexuality and Familiy Life. Newark, N.J.: The Voice (Episcopal) Diocese of Northern New Jersey), March 1987.

Izvor: Human Sexuality: An Encyclopedia, izd. Vern Bullough i Bonnie Bullough, New York & London (Garland Publishing),1994.

Prevod: Ivana

O Pierre i Gilles>>