4. PSIHOTERAPIJA

Psihoterapija se definiše kao psihološka forma tretmana duševnih bolesti i problema u ponašanja koja podrazumeva odnos u kojoj osposobljeni profesionalac pomaže u uklanjanju, modifikovanju ili ublažavanju simptoma kod osoba koje pate od emotivnih ili mentalnih poremećaja. Postoji mnogo tipova psihoterapija uključujući psihoanalizu, psihoterapiju podrške, kratkoročnu psihoterapiju, savetovanje, vođstvo, grupnu terapiju, porodičnu terapiju od kojih sve primarno koriste verbalne i ekspresivne tehnike u postizanju promene i pozitivnog rasta i razvoja ličnosti. Oni koji praktikuju psihoterapiju ili psihoterapeuti mogu biti obrazovani iz redova psihijatara, psihologa, socijalnih radnika, savetnika, bračnih i porodičnih terapeuta ili drugih profesionalaca iz oblasti mentalnog zdravlja.

Opšti ciljevi psihoterapije usmereni su na željeni ishod tretmana određenog mentalnog ili emotivnog poremećaja. Dramatični pomak u ciljevima psihoterapije gay osoba desio se uklanjanjem homoseksualnosti sa liste duševnih poremećaja od strane Američke Psihijatrijske Asocijacije (APA) 1973. godine. Pre toga, dok je homoseksualnost još uvek dijagnostikovana kao oblik mentalnog poremećaja, vecina psihoterapeuta je pokušavala da eliminiše pacijentove sklonosti ka sopstvenom polu i da podstiče heteroseksualne odnose. U to vreme su ciljevi psihoterapeuta bili slični onome što su pacijenti od njih tražili, pod društvenom prinudom da negiraju sopstvena homoeroticna osecanja; drugi su bili, medutim, prisiljeni da udu u psihoterapijski proces od strane sopstvenih porodica, sudova, obrazovnih institucija i drugih prinudnih činilaca. Neke osobe, podvrgnute takvom tretmanu, su postigle heteroseksualnu adaptaciju, dok se osnovna seksualna orijentacija retko menjala.

Mnoge individue koje su bile podvrgnute takvoj psihoterapiji u kojoj je glavni cilj bio da se eliminiše ili potisne istopolna privlačnost, žalile su se na negativne ishode kao što su smanjeno samopouzdanje, skriveni i nesigurni ventili seksualnih poriva, teškoće u uspostavljanju zdravih odnosa bilo kog tipa i pojave simptoma kao što su depresija i anksioznost. U psihoterapijskoj literaturi su slučajevi gay osoba služili da pothrane unižavajuće stereotipe ovih muškaraca i žena i da ovekoveče verovanja da je homoseksualnost povezana sa širokim spektrom negativnih karakteristika ličnosti. Često je seksualna orijentacija bila centralni motiv terapije, čak i kada pacijent nije imao problema sa njom ili kada ona nije bila vezana za razlog njegovog pristupanja terapiji.

Od 1973. godine objavljuje se novi korpus profesionalne literature o psihoterapiji gay osoba, a baziran je na pretpostavci da je homoseksualnost normalna varijacija seksualne želje i ponašanja. Ova literatura definiše skup pristupa koji su označeni kao gay i lezbejska afirmativna psihoterapija, koju je Alan Maylon opisao kao "teorijska pozicija koja tretira homoseksualnost kao nepatološki ljudski potencijal. Ciljevi gay afirmativne psihoterapije su slični većini tradicionalnih pristupa u psihološkom tretmanu i uključuju i razrešenje konflikta i samoaktualizaciju." Ovakva terapija prepoznaje centralno mesto seksualne privlačnosti, ponašanja i identiteta u životu jedne osobe, ali takođe uvažava činjenicu da je seksualna orijentacija samo jedan od aspekata ličnosti i da u zavisnosti od pacijentovih ciljeva i potreba može, ali ne mora imati centralno mesto u terapijskom procesu.

Bez obzira na razvoj ovakvih gay afirmativnih pristupa u psihoterapiji, gay osobe i dalje su pod rizikom da naiđu na negativne reakcije povodom svoje seksualnosti i identiteta u okviru psihoterapije. Studija koju je sprovela Američka Psihološka Asocijacija 1990. godine pokazuje oko 25 načina na koje predrasude utiču na psihoterapiju gay osoba. Neprikladne i negativne pretpostavke postavljene od strane psihoterapeuta o svojim pacijentima, a bazirane na seksualnoj orijentaciji mogu biti odraz zastarelih i nepreciznih informacija, ali isto tako mogu biti rezultat ličnih predrasuda. Dva najškodljivija savremena negativna pristupa u psihoterapiji gay osoba su versko preobraćanje i takozvana reparativna terapija. Oba pristupa proizilaze iz pogrešnih verovanja da je homoseksualnost rezultat poremećaja muške ili ženske karakteristike roda i da je u pitanju vid duševne bolesti. Ovakvi pristupi se nisu pokazali kao uspešni i predstavljaju opasnost za dalja psihološka oštećenja pacijenata koji nisu sigurni u svoju seksualnu orijentaciju ili se bore sa efektima internalizovane homofobije, koja nastupa kada gay osoba u razvoju usvoji negativne društvene predstave o homoseksualnosti i proživljava ova osećanja i verovanja u formi negativne samoprocene. Svedočenja osoba koje su bile subjekti ovakvih pokušaja da se promeni seksualna orijentacija pokazuju negativne efekte kao što su podsticanje autodestruktivnog ponašanja, manjak samoprihvatanja i produžavanje ili potpuno uništavanje napora da se postigne zdrav gay život.

Uspešan rad u psihoterapiji gay osoba zahteva prihvatanje, priznavanje i potvrdu njihovih istopolnih želja, odnosa i identiteta od strane psihoterapeuta za razliku od čestog poricanja i omalovažavanja od strane roditelja, rođaka i društva. Konačno, psihoterapeut kao što to čini i sa svakim drugim pacijentom, trebalo bi da zadrži neutralnu poziciju i ne zastupa nikakav specifičan tip seksualnog ponašanja, ali isto tako mora da prenosi saznanja o stalnom negativnom uticaju društvenih predrasuda na gay osobe.

Gay osobe pristupaju psihoterapijskom procesu sa istim namerama kao i drugi pacijenti, tražeći pomoć u širokom rasponu duševnih poremećaja i neprilagođenosti u kontaktu sa drugim ljudima, na poslu i u društvu. U mnogim slučajevima seksualna osećanja, ponašanja i identiteti mogu biti od sporednog značaja za tretman; u drugim slučajevima mogu imati glavnu ulogu. Pored toga, postoji nekoliko specijalnih terapijskih stavki relevantnih za psihoterapiju gay osoba, uključujući razvojne probleme vezane za odrastanje u gay osobu, "coming out", sticanje gay identiteta; bavljenje efektima heteroseksizma i anti-gay stavova, uključujući nasilje i internalizovanu homofobiju; briga o odnosima, porodici i roditeljstvu; i posebni fizički i mentalni problemi kao što su povećana stopa alkoholizma i narkomanije, veća stopa samoubistava gay omladine i posebni tipovi seksualnih disfunkcija. Priroda ovih problema vezanih za seksualnu orijentaciju zavisi od toga da li je pacijent žena ili muškarac, kao i od rase, starosti i drugih personalnih i socijalnih karakteristika.

Istorijski gledano psihoterapija je korišćena kao sredstvo jačanja društvenih zabrana istopolnih želja, odnosa i identiteta; za razliku od toga savremeni pristupi psihoterapiji gay osoba generalno služe tome da pomognu da se prevaziđu efekti internalizovane homofobije i da se postigne zdrav identitet. U prošlosti gay psihoterapeuti nisu mogli da pokazuju svoju seksualnu orijentaciju bez rizika da izgube posao, dok danas predvode područje definisanja korisnih kliničkih pristupa u radu sa gay osobama u okviru psihoterapijskog procesa.

Terry S. Stein

Bibliografija:
American Psychological Association, Committee an Lesbian and Gay Concerns. Bias in Psychotherapy with Lesbians and Gay Men. Washington, D.C.: American Psychological Association, 1990.
Cabaj, Robert P, and Terry S. Stein, eds. Textbook of Homosexuality and Mental Health. Washington, D.C.: American Psychiatric Press, 1996.
Falco, Kristine L. Psychotherapy with Lesbian Clients. New York: Brunner/Mazel, 1991.
Maylon, Alan K. Psychotherapeutic Implications of Internalized Homophobia in Gay Men, Journal of Homosexuality 7 (1982): 59-70.
Silverstein, Charles, ed. Gays, Lesbians, and Their Therapists. New York: Norton, 1991.
Stein, Terry S., and Carol J. Cohen, eds. Contemporary Perspectives an Psychotherapy with Lesbians and Gay Men. New York: Plenum, 1986.

Izvor: Gay Histories and Cultures: An Encyclopedia, izd. George E. Haggerty, New York & London, 2000, str. 716-718.

Prevod: Ambrrose

5. ANTIPSIHIJATRIJA >>