Andrienne Rich je rođena u Baltimoreu (Maryland), od bele majke južnjačke protestankinje i oca jevrejina aškenasko-sefardskog porekla. Većina njenih radova, kako poezije tako i eseja, govori jetko o položaju žena u patrijarhalnoj kulturi; njen rad kritikuje ustaljena poimanja (hetero)seksualnosti, ženstvenosti i majčinstva kao opresivnih za žene i ove kategorije vidi više kao politička nego prirodna stanja za ženu. U izražavanju seksualne politike, govoreći većinom iz svog iskustva kao Jevrejke - lezbejke i majke, njen rad pokušava da razdvoji tradicionalne suprotnosti između umetnosti i politike, ličnog i političkog, sebe i sveta. Njena poezija je naročito imala uticajnu ulogu u legitimizaciji politike roda i seksualnosti kao prisno vezanih za literaturu, što je u suprotnosti sa humanističkim paradigmama književne studije koje vide tekstove, pisce i čin čitanja kao odvojene od specifičnih društvenih i materijalnih uslova.

Godine 1951. Richova je diplomirala na Radcliffe koledžu i dve godine kasnije se udala za ekonomistu Alfreda H. Conrada, ortodoksnog Jevrejina. Kako sama opisuje u 'Rascep u korenu: esej o jevrejskom identitetu' (Split at the Root: An Essay on Jewish Identity), Richova je osećala da joj je njeno majcinsko iskustvo, posebno dok je podizala njene sinove, pedesetih i ranih šezdesetih godine prošlog veka, pomoglo da se korenito promeni. Nakon napuštanja muža 1966. godine, prelaska u New York i uključivanja u mnoge radikalne političke pokrete '60-tih, Rich je postajala sve više uključena u feminizam. Njeni eseji iz ovog perioda ukazuju na koje su sve načine iskustva žena bila brisana iz istorije, i ne samo da su bila loše predstavljena u literaturi, nego i pogrešno čitana.

Njen najpoznatiji, iako kontroverzni, doprinos lezbejskim studijama je esej 'Prinudna heteroseksualnost i lezbejska egzistencija' (Compulsory Heterosexuality and Lesbian Existence) prvi put objavljen 1980. godine. Govoreći o lezbejskoj egzistenciji kroz različite istorijske periode i društveno-geografske lokacije, Richova, kroz isticanje solidarnosti među ženama, iznosi da sve žene mogu biti locirane negde na širokom spektru lezbejskog identiteta, bilo da one same biraju da se identifikuju kao lezbejke, ili ne. Njen pojam lezbejskog kontinuuma je izazvao raspravu među nekim lezbejskim kritičarkama i teoretičarkama zbog nejasne razlike između lezbejki i heteroseksualnih žena koje su sa drugim ženama u solidarnim, neseksualnim odnosima, kao i zbog umanjivanja specifičnosti lezbejske želje i načina na koje se žene seksualno vezuju za žene.

Druge lezbejske kritičarke su smatrale da ideja lezbejskog kontinuuma nije problematična sama po sebi; dok tekst Richove dozvoljava zamenu izraza 'lezbejka' za 'ženu', problem leži u uprošćenim i na sopstvenu korist usmerenim tumačenjima eseja koja asociraju na 'ženu' umesto 'lezbejku' i svode lezbejstvo na obeležje implicitno heteroseksualnog otpora i želje. Prema Teresi de Lauretis, u kasnim sedamdesetim, 'lezbejka' a ne 'žena' je izrazila Richovu viziju i označila otpor žena prema braku i instituciji heteroseksualnosti. Kontinuum Richove, de Lauretis nastavlja, jeste teoretska konstrukcija i u njegovom slučaju ne bi trebalo da bude reči o tome ko bi se mogao ili trebao nazvati lezbejkom; kontinuum je konceptualni prostor u kom se može zamisliti lezbejska egzistencija, uprkos svemu onome što se zaverilo da je porekne, izostavi ili učini nezmislivom. Richova je sama komentarisala ponovna određenja njenog pojma lezbejskog kontinuuma, koji je vrlo brzo poceo da izaziva zabune i nedoumice. U Krv, hleb i poezija (Blood, Bread, and Poetry, 1986), ona naglašava da ideja lezbejskog kontinuuma 'može da bude, jeste, korišten je od strane žena koje još nisu počele da ispituju privilegije i solipsizam heteroseksualnosti, kao bezbedan način da opišu svoje veze sa ženama, a da ne dele rizike i opasnosti lezbejske egzistencije'.

U njenoj knjizi 'Dvadeset i jedna ljubavna pesma', prvi put objavljenoj 1976. godine, ubrzo nakon početka njene veze sa noveliskinjom i pesnikinjom Michelle Cliff, a kasnije objavljenoj u antologiji 'San zajedničkog jezika' (The Dream of Common Language, 1978), Richova govori posebno o svojoj strasti prema drugoj ženi. Pesme se mogu tumačiti ne samo kao coming-out etabliranog stvaraoca u američkoj poeziji, već kao pokušaj zamišljanja dve žene zajedno u, a verovatno i izvan, sveta koji ih isključuje i lezbejsko telo vidi groteskno. Iako Richova u svojim esejima piše o ženskoj i lezbejskoj nevidljivosti u istoriji i o načinima na koje je lezbejska želja tumačena tradicionalno kao zastranjenje, ovo nema neminovno istu jačinu značenja u njenoj poeziji - ženocentriranoj seksualnosti, kao što je to uzapćeno u nenumerisanoj pesmi koja prekida niz od dvadeset i jedne numerisane pesme, koja postoji u izolaciji od ostatka sveta. Opisujući 'naputovane, darežljive butine' njene ljubavnice, '‘među kojima je moje čelo lice svršavalo i svršavalo' , i 'nezasit ples tvojih bradavica u mojim ustima', ova pesma završava sa 'šta god da se desi, ovo jeste', pokazujući, kako Marilyn Farwell tvrdi, da tela ljubavnica postoje van istorije, izvan narativa numerisanih pesama koje predstavljaju telo u bolu, tela fizički odvojena u homofobičnom društvenom poretku. Lezbejsko telo u ovoj floating poem je oznaceno kao eksces u odnosu na numerisane pesme; dok je prisustvo ono što može da se ne uklapa u dominantne narativne i diskurzivne strukture, prisustvo je i pored toga ono što se oseća i što ima uticaj na jezik i na svet.
Richova je objavila još nekoliko tomova poezije i proze. Ona i Cliffova su takode uređivale lezbejsko-feministički žurnal Sinister Wisdom od 1981. do 1983. godine.

William J. Spurlin

Teresa de Lauretis, The Practice of Love: Lesbian Sexuality and Perverse Desire. Bloomington, IN, 1994.
Marilyn R. Farwell, The Lesbian Narrative: The Pursuit of the Inedible by the Unspeakable, in George E. Haggerty and Bonnie Zimmerman (izd.), Professions of Desire: Lesbian and Gay Studies in Literature. New York, 1995, str. 156-68.

Preuzeto iz: Who's Who in Conterporary Gay and Lesbian History, Izd. Robert Aldrich and Garry Wotherspoon, London & New York, 2001, str. 351-352.

Prevod: Bona