Butlerova studira filozofiju i doktorira sa tezom: Subject of Desire-Hegelian Reflections in 20th - Century France (1987). Danas je profesorka za retoriku i komparativistiku na Univerzitetu California u Berkeleyu.

Osnovno polazište Butlerove studije Nevolje sa rodom (Gender Trouble, 1990) sa kojom je postala međunarodno poznata, jeste postavljanje pitanja kategorije 'žene' kao subjekta feminizma kao i razlikovanja između biološkog roda (pol) i kulturnog roda (džender). Oslanjanjem na radove Michela Foucaulta, Jacquea Lacana, Julije Kristeve i Monique Wittig, Butler tvrdi da je 'feministički subjekt' produkt istih vladajućih struktura kojeg on identifikuje kao patrijahalne i protiv kojih se bori. Ovo je vodi ka jednoj kritici kategorije identiteta koji se u kulturološkim diskrusima producira i naturalizuje i ka stanovištu da osnovna premisa buduće feminističke politike mora biti uvid u konstruisanost i promenjivost identiteta. Butler dalje izlaže da je biološki pol dostupan uvek samo preko kulturnih simbolizacija; rod organizuje inteligibilitet tela. Tako se postavlja pitanje za Butlerovu da li predstava o jednoj biološkoj fundiranoj razlici između muških i ženskih tela nije jedna naknadna fikcija, koja stabilizuje rodno-pripisivanje (gender-Zuschreibung). Kulturno inteligibilni (umom shvatljivi) rodni identiteti počivaju na naturalizovanom kauzalitetu između pola, roda i želje i treba ih opisati kao produkte 'heteroseksualnog matriksa' i incest-tabua. 'Biće' muškarca i žene jeste za Butlerovu efekat jedne nikad završene serije performativnih činova i stiliziranja tela, koje nije pak utvrđeno u jednoj pre-diskursivnoj i pre-kulturnoj 'prirodi'. U svojoj imitaciji rodnih identiteta butch/femme lezbejke ili travestiti npr. razotkrivaju konstruktivni karakter, odnosno 'perfomativnost' identiteta.

U Telima koja nešto znače (1993) ona pobliže odredjuje ovaj pojam performativnosti koji je u recepciji Nevolje sa rodom bio često pogrešno shvaćen kao performans ili teatar. Pod performativivnošću ona ne podrazumeva jedan svestan čin nego efekat rodnog diskursa koji se iskazuje u ne zatvorenom i ne intencionalnom ponavljanju ili re-insceniranju normi i koji na ovaj način konstituiše identitete. U njenom čitanju Platona, Freuda i Lacana kao i savremenih filmova i literalnih tekstova, Butler raspravlja o tome kako se kroz rodni i rasni diskurs producira jedna materijalnost tela.

Njeni noviji radovi duguju više političkoj filozofiji, i već od Gender Trouble ona zapravo traga za implicitnim pitanjem odnosa između moći i subjektivnosti. U daljem razvijaju teorije govornih činova J. L. Austina, Butler se koncentriše u Govoru izazivanja (Excitable Speech, 1997) na načine delovanja jezičke performativnosti u političkom i sudskom diskursu i raspravlja, između ostalog, o rasističkom jeziku kao i o zabrani govora o homoseksualnosti u američkoj vojsci. U The Psychic Life of Power. Theories in Subjection (1997) razvija u jednom kritičkom ponovnom čitanju Nitzschea, Hegela, Freuda, Foucaulta i L. Althussera teoriju formiranja subjekta koja obraća pažnju na kompleksna međusobna dejstva društvene moći i subjektivne psihe. U diskusiji sa politikologom E. Laclauom ona raspravlja o problemu jedne nove definicije političkog diskursa nakon okončanja hladnog rata. Spisi Butlerove o rodnom identitetu pokrenuli su i u Nemačkoj intezivnu debatu o premisama feminističke teorije odnosno Rodnih studija (Gender Studies), koja se naročito zaoštrila oko pitanja koncepta tela. Njeni noviji političko-filozofski spisi su na nemačkom govornom području do sada bili malo recipirani.

Doris Feldmann & Sabine Schuelting

Literatura:
Judith Butler: Subjects of Desire. Hegelian Reflections in 20th-Centrury in France, N. Y. 1987.
Butler Judith and Joan W. Scott, izd. Feminists Theorize the Political. New York: Routledge, 1992.
Butler Judith, Excitable Speech. A Politics of the Performative, N.Y. 1997 (nem. prev. Hass spricht. Zur Politik des Performativen, Berlin 1998)
Butler Judith, The Psychic Life of Power. Theories in Subjection, Stanford 1997. Butler Judith ťThe Uses of Equalityť. u: Diacritics 27.1 (1997) Str. 3-12.
S.Benhabib (izd.): Der Streit um Differenz. Feminismus und Postmoderne in der Gegenwart, Frankfurt am Main 1993.
I. Lorey: Immer Aerger mit dem Subjekt. Theoretische und politische Konsequenzen eines juridischen Machtmodells. J. B., Tübingen, 1996.

Preuzeto iz: Metzler Lexicon Literatur- und Kulturtheorie, izd. Ansgar Nünning, 2. prošireno izdanje, Stuttgart-Weimar, 2001, str. 77-78.

Performativnost

Termin potiče od britanskog filozofa J. L. Austina (1911-1960) i njegove teorije o govornim činovima (speech act theory) prema kojoj izvesni iskazi ceremonija izvode (perform) čin i na taj način vrše (obavezujuću) moć. Primere za to on nalazi u pravnim presudama i bračnim ceremonijama (npr. pristanak na brak: Yes, I do). Koncept je preuzela Judith Butler kako bi opisala način na koji je rod produkovan kao posledica (effect) regulatornog režima koji nalaže ritualizovano ponavljanje naročitih formi ponašanja.

Iz: Tamsin Spargo, Foucault and Queer Theory. Icon Books UK - Totem Books USA, 1999, str. 74-75.

Ergografija II

Judith Butler, filosofkinja, feministkinja i queer teoretičarka - tvrdi da su kategorije, koje se često uzimaju za 'normalne' kao rod, seksualnost i telo, bile uvek tako definisane da služe naročitim političkim ciljevima, kao što je učvšćavanje (reinforcing) heteroseksualnosti. U delu Nevolje sa rodom - Feminizam i subverzija identiteta (1990), Butler iznosi da rodni identitet nije urođen nego pre niz ponašanja koje svi članovi kulture performiraju (izvode). Parodije normativnog roda, kao što je drag, iskazuju artificijalnost takvih kategorija pokazujući kako se oni lako daju imitirati.

Butler koristi postmoderne teorije i metodologije kako bi analizirala političke efekte izvesnih sistema reprezentacije i znanja, naročito unutar feminističke teorije. Studija Nevolje sa rodom razmatra štete za feminizam koje proističu iz njegove odanosti gledištima o identitetu koji osnažuje binarne kategorije i logiku. Gradeći svoje uvide na idejama i teorijama širokog opsega savremenih intelektualaca, Butler ukazuje na seksističke i heterocentrične stavove unutar psihoanalitičkog, filozofskog i feminističkog mišljenja. U Telima koja nešto znače, ona prati kako su koncepcije samog tela oblikovane filozofskim shvatanjima o rodu, seksualnosti i subjektivnosti.

Njen rad je model interdisciplinarne nauke koja kombinuje feminističke, sturukturalističke, psihoanalitičke i dekonstruktivističke metodologije. Pisala je o AIDS-u, pornografiji, filmu, queer identitetu i književnosti. Njena analiza politike identiteta je od naročitog značaja za lezbejske, gej i queer teoretičare, a njena kritička čitanja feminističkih čitanja bila su značajna za preispitivanje krucijalnih problema u savremenoj feminističkoj teoriji.

Lorna J. Smedman

Literatura:
Butler Judith, Bodies that Matter: On the Discursive Limits of ŤSexť. New York: Routledge, 1993.
Butler Judith, Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity. New York: Routledge, 1990.
Butler Judith, Imitation and Gender Insubordination, u: Inside/Out: Lesbian Theories, Gay Theories, izd. Diana Fuss, 13-31. New York: Routledge, 1991.
Butler Judith and Joan W. Scott, izd. Feminists Theorize the Political. New York: Routledge, 1992.

Preuzeto iz: Encyclopedia of Feminist Literary Theory, izd. Elizabeth Kowaleski-Wallace, New York, 1997, str. 61-62.

.....................................................................................................................................................
... Ovakav pogled na identitet produktivno se ukršta sa teorijom o rodu koju postavlja J. Butler. Oslanjajući se na Nitzschea (poput Deleuzea i Guattaria) kao i na Foucaulta, Butler briljantno redefiniše rod ili seksualnu orijentaciju kao posledicu (effect) ponavljanja (repetition) - niti kao izraz unutarnje suštine, niti kao artefakt socijalne konstrukcije. Norme roda za koje se tvrdi da izražavaju esencijalne identitete jesu zapravo posledice ponavljajućih (rekurentnih) cinova koji ih konstituišu kao takve. Rodne uloge nisu niti izraz fiksnih identiteta niti rezultat čistog slobodnog izbora: one potiču od nametanja i inkorporacije normi u ponovljenim činovima i ponašanju, i nemaju nikakvu drugu krajnju (onostranu) realnost nego do takvo ponavljanje. Međutim, konstitucija (smisao) identiteta ponavljanjem, prema njenom gledištu, jeste takodje podložna varijacijama na to ponavljanje. Ono što repeticija može zapravo da produkuje, kao što Deleuze takođe ističe, nije samo repeticija istog (nametanje norme) nego može da produkuje i razliku: varijaciju, razmimoilaženje, odstupanje i čak subverziju norme. Strateško pitanje za Butlerovu je otuda: ne da li treba ponavljati nego kako ponavljati ili, zapravo, ponavljati i kroz radikalno umnožavanje (proliferation) roda, istisnuti same norme roda koje omogucuju samo to ponavljanje. Pripisivanjem tako tendencionalno kontitutivne, međutim, potencijalno subverzivne uloge repeticiji, Butler vešto izbegava zagonetku determinizma nasuprot slobodnoj volji i utire put za mesto posredništva (agency, tkdj. dejstvo, uticaj) u teoriji roda, za posredništvo koje se sada razume u okvirima stepena varijacija u repeticiji. Posredništvo je ograničeno ali je takođe omogućeno repeticijom...

Holland Eugene

Preuzeto iz:
Holland W. Eugene, Deleuze and Guattari’s Anti Oedipus. Introduction to Schizoanalysis, London and New York: Routledge, 1999, str. 120.

Odabrana dela J. Butler na engleskom:

Subjects of Desire: Hegelian Reflections in Twentieth Century France (Columbia University Press, 1987).
Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity (Routledge, 1990).
Feminists Theorize the Political, with Joan W. Scott (Routledge, 1992).
Bodies that Matter: On the Discursive Limits of "Sex" (Routledge, 1993).
Feminist Contentions: A Philosophical Exchange, co-authored with Seyla Benhabib, Drucilla Cornell, and Nancy Fraser (Routledge, 1995).
Excitable Speech: A Politics of the Performative (Routledge, 1997).
The Psychic Life of Power: Theories of Subjection (Stanford University Press, 1997).
What's Left of Theory? - New Work on the State and Politics of Literary Theory by Judith Butler, John Guillory, & Kendall Thomas (Routledge, 1999).

Za dalje čitanja vidi: www.theory.org.uk

Priredio:
N.