Istorija i stavovi prema homoseksualnosti (1)

U uvodnom delu predstavićemo kratak pregled istorijskog razvoja teorija homoseksualnosti koje se odnose na psihogene etiološke faktore - psihološke uzroke i korene - počevši od 19. veka i studija Karla Ulriha (Karl Ulrich) koji se može smatrati pionirom gej aktivizma. Ulrih je shvatao homoseksualnost kao normalno stanje za pojedine individue koje praktično konstituišu „treći pol" (Kennedy 1997, 26-45). Nešto kasnije, bavićemo se alternativnom hipotezom koju postavlja i Kraft-Ebing u knjizi "Psychopathia Sexualis" (Krafft-Ebing, 1998) u kojoj daje sažet medicinski pregled nekonvencionalnog seksualnog ponašanja a homoseksualnost shvata kao „degenerativno" psihijatrijsko stanje, smatrajući da ona ne predstavlja normalnu crtu ličnosti, već urođenu bolest. Posebno ćemo se osvrnuti na Frojdovu teoriju imaturiteta, odnosno na tzv. treću etiološku poziciju objavljenu u "Esejima o teoriji seksualnosti" (Freud 1953, 123-246), o kojoj se podrobno raspravlja i tokom modernih debata u stručnim psihijatrijskim i psihološkim krugovima...

Opisi homoseksualnosti oduvek su bili prisutni u istorijskoj građi, književnim delima i medicinskoj literaturi, i ticali su se kako humane tako i animalnih vrsta. I pored toga, odnos šire javnosti prema ovom fenomenu varira u rasponu od ignorisanja, zabrane i osude njegovog postojanja, do označavanja drugim imenima, preimenovanja, indirektnih beležaka, asocijativnih opisa, aluzija i veoma suzdržanih naznaka. Istorijski gledano, homoseksualnost je kako u prošlosti, tako i sadašnjosti tema koja zaokuplja pažnju brojnih nauka: neuronauke na području medicine, pravne nauke, sociologije, psihologije itd.

Do sredine srednjeg veka hrišćanske crkve širom Evrope su tolerisale ili ignorisale homoseksualno ponašanje. Krajem 12. veka, neprijateljski stav prema homoseksualnosti se učvršćuje i vremenom ga usvajaju sve evropske religijske i svetovne institucije, osuđujući homoseksualno ponašanje kao "neprirodno". Ovakva religijska učenja ubrzo su inkorporisana i u kazneni sistem, čime su dobila legitimitet i samim tim dodatno učvrstila stigmu i negativan socijalni stav prema osobama homoseksualnih preferencija.

Nasuprot religijskom i pravnom stanovištu o homoseksualnosti kao grešnom i zločinačkom ponašanju, medicina (posebno psihijatrija), krajem 19. veka na homoseksualnost je gledala isključivo kao na patološku kategoriju. Ovakva promena stava mogla bi se uslovno rečeno smatrati napretkom, ako se u obzir uzme činjenica da se bolesna osoba smatra manje krivom od grešne ili kriminalnizovane osobe.

Moderni stavovi o homoseksualnosti su se u značajnoj meri promenili zahvaljujući istraživačkim radovima u oblasti medicine, posebno genetike, psihijatrije, psihologije i neuronauka. Suočeni s brojnim empirijskim dokazima i promenjenim kulturološkim stavovima o istopolnoj orijentaciji, psihijatri i psiholozi su u protekle dve decenije radikalno promenili svoje stavove.

Počeci modernih teorija

Naučnici moderne istorije homoseksualnosti početak njenog proučavanja vezuju za 19. vek i publikaciju The Riddle of Man-Manly Love Karla Ulricha iz 1864. godine u kojoj se iznose pretpostavke protiv kriminalizacije homoseksualnosti. Autor vidi homoseksualnost kao normalno stanje osobe, koje se tiče ne samo celog organizma, već i seksualnih osećanja, ljubavi, celokupnog prirodnog temperamenta i talenata, i smatra da takve individue konstituišu „treći pol" (Ulrich 1864/1994, 36). U ovom stavu zapažamo težnju da se homoseksualne osobe sagledaju ne samo kroz seksualno ponašanje, već na celovit i sveobuhvatan način kao ličnosti sa brojnim drugim atributima, ponašanjima i afinitetima.

Alternativnu hipotezu postavlja Kraft Ebing u knjizi Psychopathia Sexualis (Ebing 1886/1965), u kojoj homoseksualnost shvata kao „degenerativno" psihijatrijsko stanje, verujući da su ovakve osobe rođene sa biološkom predispozicijom za homoseksualnost. I pored medicinskog konteksta, ovakav stav se u značajnoj meri zasniva na moralnim vrednostima 19. veka uperenim protiv seksualnosti.

Pišu: Dragana Duišin & Jasmina Barišić
(NASTAVIĆE SE)

*Delovi teksta preuzeti iz knjige "Među nama"