Epidemija HIV infekcije u Republici Srbiji u 2012 godini

Prema podacima Instituta za javno zdravlje Srbije „Dr Milan Jovanović Batut" od početka epidemije, 1985. godine, do 20. novembra 2012. godine u Republici Srbiji je registrovano 2820 osoba inficiranih HIV-om, od kojih je 1620 osoba obolelo od AIDS-a (57% svih registrovanih HIV pozitivnih osoba), a 1126 HIV pozitivnih osoba je umrlo (1038 od AIDS-a, a 88 od bolesti ili stanja koja nisu povezana sa HIV infekcijom).

Beograd je najteže pogođen HIV epidemijom, ali i najveći broj osoba se testira u Beogradu. U periodu januar-novembar 2012.godine novoregistrovano je 95 osoba inficiranih HIV-om.
U istom periodu kod 26 osoba je dijagnostikovan AIDS (sida), dok je 11 osoba umrlo od AIDS-a.

Od 1997.godine visoko aktivna antiretrovirusna terapija (HAART) je dostupna i besplatna u Republici Srbiji, tj. svi troškovi lečenja idu na teret Republičkog zavoda za zdravstveno osiguranje za sve zdravstvene osiguranike kojima je lečenje indikovano. Od 2008.godine lečenje HIV infekcije je decentralizovano, odnosno realizuje se u Institutu za infektivne i tropske bolesti pri Kliničkom centru Srbije u Beogradu, u Kliničkom centru Vojvodine u Novom Sadu, Kliničkom centru u Nišu, a od 2009. godine i u Kliničkom centru u Kragujevcu. U periodu 2003-2011.godine registrovano je značajno povećanje osoba inficiranih HIV-om na lečenju kombinovanom antiretrovirusnom terapijom (sa 330 osoba krajem 2003. godine na oko 1000 osoba krajem 2011. godine), a od 2000.godine registrovana je i značajna redukcija obolevanja i umiranja od AIDS-a.

VEĆINA NOVOTKRIVENIH GEJ
Prema podacima referentne ustanove 75% novotrkivenih infekcija HIV-om je u gej populaciji. Visoko učešće HIV infekcije kod gej muškaraca može biti posledica čestog testiranja gej muškarca na HIV u ondosu na opštu populaciju ili je ovakvo stanje posledica epidemije HIV-a u ovoj vulnerabilnoj grupi.

Prema zvanično dostupnim podacima u Srbiji su krajem novembra 2012.godine živele 1694 osobe inficirane HIV-om. Međutim, najnovije procene UNAIDS-a ukazuju da još oko 1800 osoba u našoj zemlji ne zna da je inficirano HIV-om. Znajući da HIV infekcija može dugi niz godina proticati bez ikakvih znakova i simptoma, jedini način da se otkrije HIV infekcija je da se osoba koja je imala neki rizik testira na HIV.

Svako testiranje na HIV trebalo da bude dobrovoljno uz obavezno savetovanje pre i posle testiranja, a u cilju pružanja pravih i stručnih informacija potrebnih klijentu da donese odluku da li je pravi trenutak za testiranje, ali i da prepozna stvarni rizik tj. rizično ponašanje koje je praktikovao ili koje i dalje upražnjava, te da isto promeni u cilju preveniranja inficiranja HIV-om u budućnosti. S druge strane, HIV pozitivne osobe imaju mogućnost da uđu u program praćenja i kontrole sopstvene HIV infekcije, odnosno u program lečenja koji daje odlične rezultate, kako u svetu tako i u našoj zemlji, te je danas HIV infekcija hronično stanje sa kojim se može kvalitetno i dugo živeti, ali samo ukoliko se pravovremenim i adekvatnim specifičnim lečenjem kontroliše replikacija HIV-a.

Od 95 novootkrivenih osoba inficiranih HIV-om u periodu od januara do novembra 2012. godine, 53 osobe (56%) su iz Beograda, 22 (23%) iz Vojvodine, a petina je iz ostalih okruga centralne Srbije (20 osoba). Registrovano je skoro trinaest puta više muškaraca u odnosu na žene (88 muškarca i 7 žena). Većina novootkrivenih HIV pozitivnih osoba je uzrasta 20-49 godina (78 osoba odnosno 82%), pri čemu je svaka treća osoba dobi 20-29 godina (28 osoba odnosno 29%). Registrovane su i dve osobe inficirane HIV-om uzrasta 15-19 godina.

U odnosu na način transmisije kod 78 osoba HIV je prenešen nezaštićenim seksualnim odnosom (82% svih novootkrivenih HIV pozitivnih osoba), od kojih je 59 muškaraca koji su prijavili rizične seksualne odnose sa drugim muškarcima. U istom periodu novoregistrovane su samo dve HIV pozitivne osobe (2%) među injektirajućim korisnicima droge, dok za šestinu novoregistrovanih slučajeva (15 osoba tj. 16%) nije prijavljen način prenosa HIV-a.

U posmatranom vremenskom periodu svaka treća novootkrivena HIV pozitivna osoba je svoj HIV status saznala tek u terminalnom stadijumu infekcije (30 osoba tj. 32%), što ukazuje da se i pored dostupnog dobrovoljnog, besplatnog, poverljivog i anonimnog testiranja na HIV praćenog savetovanjem pre i posle testiranja u 23 grada u Republici Srbiji tokom cele godine, značajan udeo osoba inficiranih HIV-om ne testira blagovremeno i na taj način značajno redukuje mogućnost uspešnog lečenja u cilju kontrole HIV infekcije, odnosno sprečavanja obolevanja i umiranja od AIDS-a. S druge strane, tokom 2012. godine novootkriveno je 56 (59%) HIV pozitivnih osoba bez ikakvih simptoma i manifestnih znakova HIV infekcije. Od 26 novoregistrovanih osoba obolelih od AIDS-a tokom 2012.godine, 23 su osobe muškog, a tri osobe ženskog pola (odnos polova 7,7 :1).

BESPLATNO TESTIRANJE NA HIV ZA GEJ POPULACIJU
U Beogradu je od 2010.godine za sve gej muškarce, bez obzira na zdravstveni i socijalni status, dostupno besplatno dobrovoljno i anonimno savetovanje i testiranje na HIV. Testiranje se obavlja svakog utorka i četvrtka u BGD Checkpointu, savetovalištu za HIV i polne infekcije za gej populaciju. Savetovalište je otvoreno u okviru programa Globalnog fonda za borbu protiv HIV-a u saradnji sa Ministarstvom zdravlja Republike Srbije. Testiranje se osim u savetovalištu sprovodi i na terenu u specijalno adaptiranom medicinskom vozilu za potrebe savetovanja i testiranja.

U Beogradu je registrovano 16 slučajeva obolevanja od AIDS-a (62%), dok je na teritoriji Vojvodine registrovano četiri slučaja klinički manifestnog oboljenja uzrokovanog HIV-om (15%). Najviše obolelih od AIDS-a registrovano je u uzrasnoj grupi 30-59 godina (21 osoba tj. 81%), ali i kod dve osoba uzrasta 20-29 godina (7%). Po načinu transmisije 18 osoba novoobolelih od AIDS-a (70%) je registrovano među osobama koje su inficirane HIV-om seksualnim putem, dve (7%) među injektirajućim korisnicima droge, a kod 6 osoba obolelih od AIDS-a (23%) način transmisije nije prijavljen.

Od registrovanih 11 osoba umrlih od AIDS-a u periodu januar-novembar 2012.godine 7 osoba (64%) je iz Beograda, dok je na teritoriji Vojvodine registrovan jedan smrtni ishod. U odnosu na pol među umrlima od AIDS-a tokom 2012.godine registrovano je 10 muškaraca i jedna žena. Najveći broj osoba umrlih od AIDS-a registrovan je u uzrastu 40 i više godina (8 osoba tj. 73%), ali registrovane su i dva smrtna ishoda u uzrasnoj grupi 25-29 godina (18%).

U odnosu na transmisivnu kategoriju najveći broj umrlih od AIDS-a registrovan je među osobama koje su HIV stekle nezaštićenim seksualnim kontaktom (6 osoba odnosno 55%), dok su dve umrle osobe bile pripadnici populacije injektirajućih korisnika droge (18%), a za tri umrle osobe nije prijavljen način prenošenja HIV infekcije. Registrovano je 7 smrtnih ishoda (64%) među novootkrivenim osobama inficiranim HIV-om kod kojih je tokom 2012. godine istovremeno dijagnostikovano i obolevanje od AIDS-a, dok je kod četiri umrla lica AIDS dijagnostikovan u periodu od 2008. do 2011.godine.