Robert Beachy: Tužno je da su najbolji izvori o životu gejeva i lezbejki sačuvani zbog policijskog nadzora

Knjiga "Gej Berlin - stvaranje modernog identiteta" američkog istoričara Roberta Beachya izišla je krajem 2014. Kako se navodi u opisu, radi se o istoriji urbane seksualnosti Berlina, pionirskog aktivizma i prvih medicinskih istraživanja u periodu od druge polovine 19. veka do kraja Vajmarske Republike,1933.

Taj se period, kroz naučni rad R. Beachya, otkriva kao jedno od glavnih stvaranja savremenih LGBT identiteta, kako kroz pionirski rad prvih aktivista, tako i kroz vibrantnu underground gradsku scenu što je naglo zaustavljeno dolaskom nacista na vlast.

Radovi naučnika, pravnika i sociologa u tada pionirskom polju seksologije izvršili su presudni uticaj na sva daljnja istraživanja, iako se njihov uticaj relativno kasno počeo prepoznavati. Studija, prema prvim kritikama, ne samo da bitno osvetljava kontekst tog doba već pruža potrebno i utemeljeno kulturološko razumevanje ljudske seksualnosti.

U intervjuu za Crol, Robert Beachy osvrće ne na pionire LGBT aktivizma, Karla Heinricha Ulrichsa i Magnusa Hirschfelda, govori o prvim operacijama promene pola u Berlinu te podseća da postojanje dokumenata o gej životu između dva svetska rata možemo zahvaliti jakom policijskom nadzoru.

U vašem istraživanja Berlina kao epicentra gej kulture smatrate Karla Heinricha Ulrichsa (1825.-1895., nemački pravnik i advokat koji je prvi javno govorio o ideji istopolnog braka) kao glavnog preteču modernih LGBT prava. Iako su njegove ideje tada odbačene, je li moguće govoriti o savremenom LGBT pokretu bez njegovog pionirskog doprinosa?
- Mislim da se Ulrichsa mora smatrati kao jedan od prvih LGBT aktivista. No valja reći da je njegova ostavština valorizovana tek poslednjih decenija. Homofilski pokret iz pedesetih i šezdesetih godina prošlog veka slabo je poznavao njegov rad, a njegov značaj prepoznao se tek nakon Stonewalla 1969. Na određeni način, aktivisti druge polovine 20. veka morali su ponovo otkriti Ulrichsov aktivizam. No Ulrichs je imao jednu veoma specifičnu i esencijalističku teoriju istopolne želje koju većina današnjih aktivista ne bi prihvatila. Skovao je izraze Urning i Urninden (gejevi i lezbejke) da bi označio muškarce i žene s urođenom polnom orijentacijom. Jednako je važno da je Urningu dodelio funkcije celovite ličnosti i smatrao je da polne manjine imaju čitav niz karakteristika (nevezane uz polne prakse) koje su ih razlikovale od heteroseksualnih osoba. Bila je to jedna odvažna teorija i teško je zamisliti da bi iko danas pokušao izvesti tako široke generalizacije o nekoj grupi osoba.

Druga važna istorijska ličnost je Magnus Hirschfeld (1868.-1935.), osnivač Instituta za polne nauke, koji je prvi tvrdio da je istopolna želja nepromenjiva i biološki zadana. Kako biste saželi njegov doprinos?
- Hirschfeld nije umeo posve objasniti uzroke homoseksualnosti, no bio je uveren da postoji neko biološko stanje koje će nauka jednog dana otkriti. Mislim da njegov doprinos nije u potpunosti priznat. To ima veze s njegovim savremenicima koji su se protivili njegovoj teoriji u koje spadaju i neki LGBT aktivisti, kao i oni koji se protivili LGBT pokretu. Karikatura Hirschfeldove teorije, koju su širili njegovi savremenici koji su ga prezirali, jeste ta da je verovao u "treći pol" i da su svi gej muškarci feminizirani. No ustvari, on je razvio složen sistem kojim su se mogli opisati ne samo polna orijentacija i biološki pol, već i rodni identitet. Tvrdio je da postoje barem 43.000 potencijalnih varijacija ljudske seksualnosti. U tom pogledu, možemo ga smatrati prvim queer aktivistom. Drugi njegov važan doprinos jeste aktivizam za prava polnih manjina. Institut koji je osnovao je vodio se sa ova dva postulata i sledio moto Naučnog humanitarnog odbora: "Kroz nauku do pravde".

Foto: RandomHouse

Berlin kao središte gej kulture poznajemo uglavnom kroz pop-kulturu (film "Cabaret"), no u svojoj knjizi Vi se oslanjate na čitav niz istorijskih dokumenta i policijskih izveštaja. Kako ste pronašli te dokumente i šta su vam otkrili o svakodnevnom životu Berlina u periodu između dva svetska rata?
- Prvo bih želeo istaći da je velika količina arhivskog materijala u Nemačkoj uništena ili se smatra izgubljenom. Relativno kasna uspostava centralizovane države (1871.), dva svetska rata, diktature i podele stvorile su ogromne praznine u istorijskim spisima. Imao sam sreću u tome što je pokret za gej prava u Berlinu dobro dokumentovao svoju istoriju. Objavili su prvi naučni časopis o seksologiji, zajedno s nizom organizacionih izveštaja i istraživanjima. Takođe su se prvi bavili obrazovanjem javnosti te postoji i mala biblioteka o svim aspektima homoseksualnog identiteta.
Pretpostavljam da policijski izveštaji pre svega pokazuju - iako je to već floskula u istorijskim istraživanjima seksualnosti - da su polne manjine živele pod pretnjom pravnog progona. Nemački antigej zakon, Paragraf 175, bio je poput Damoklovog mača nad homoseksualcima u Nemačkoj. Tužna je činjenica da su najbolji izvori o životu gejeva i lezbejki sačuvani upravo zbog policijskog nadzora.

Zanimljivo je saznati da je Berlin u periodu Vajmarske Republike bio mesto prvih operacija promene pola.
- Da, Hirschfeldov Institut polnih nauka bio je najvažnije mesto nakon Prvog svetskog rata za takve operacije. Uglavnom nisu bile uspešne. No Hirschfeld je sa svojim kolegama postavio temelje za ono što će se događati u pedesetim godinama. Kao prvo, važno je prepoznati da je Hirschfeld prvi propitivao tradicionalne stereotipe o tome da se svi homoseksualci oblače u odeću drugog pola (i stoga se zapravo identifikuju s njim) te da su svi cross-dresseri homoseksualci. Skovao je termin "transvestit" i taj je fenomen odvojio od polne orijentacije. Time je postavio teoretske temelje za razumevanje savremenog transrodnog identiteta. Takođe, bio je prvi koji je prepoznao moć polnih hormona, na osnovu istraživanja bečkog endokrinologa Eugena Steinacha, koji omogućuju transrodnim osobama fizičku tranziciju prema drugom polu.

Je li taj period liberalnog Berlina koji seže još u 19. vek naglo završio s dolaskom na vlast nacističkog režima?
- Radilo se o veoma grubom prekidu jer su odmah zatvorene organizacije koje su se bavile homoseksualnim identitetom, a prestale su se štampati i njihove novine. U maju 1933. vlasti su zaplenile imovinu Instituta za polne nauke. No potom se razvila subkultura koja je opstala još nekoliko godina nakon što su nacisti došli na vlast. Nacisti su takođe odmah zatvorili oko 15 najpoznatijih barova i noćnih klubova. No još ih je desetak ostalo otvoreno tokom sledeće dve godine. Nakon smaknuća Ernsta Röhma, homoseksualca i vođe odreda SA-a, u junu 1934. i nakon uvođenja zakona protiv sodomije 1935., preostali barovi bili su primorani zatvoriti se. Rekao bih da homoseksualci nisu bili prioritet za naciste na način na koji su to bile druge grupe, definisane "rasnim i ideološkim" terminima.