Linda  Nicholson

	Gracioznost, elegancija i misterija  - bronzana figura plesacice iz helenisticke Aleksandrije.

Privatno i javno u feminističkoj teoriji

Problemu „javnog i privatnog“ smo svojevremeno posvetili pažnju u  tekstu „Sfera javnog i sfera privatnog“, i time smo tu važnu političku temu samo načeli. U feminističkoj teoriji problem „space-a“ je izuzetno važno poglavlje i ovaj tekst  daje kako sažet uvid u istoriju bavljenja tim problemom tako i kritiku nekih opštih stavova vezanih za podelu prostora i društveno-rodnih uloga na javne i privatne. Iako se tiče poglavito feminističkog pokreta, članak je inspirativan i u širem gej kontekstu. Ne treba podsećati da u Srbiji gej zajednica, kao takva, nema prava na „javni prostor“, ona na njemu, recimo, ne može da demonstrira, svako stupanje na njega bi za hetero-fašizam (Gi Okengem) značilo uzurpaciju onog što prema tlačiteljskoj većini pripada samo njoj. Otuda se može reći da javni prostor, koji ne uključuje samo fizički prostor, nije inkluzivan, ne pripada svima, on zapravo i nije „javan“ nego je strogo kontrolisano i mapirano polje, fizičko ili diskurzivno. Upravo ovo umnogome specifično gej iskustvo može da bude, polazište za jedan prilaz problemu dominacije javnim prostorom, koji je za heteroseksualnu većinu gotovo nemisliv.     

Osnovna namera ovog poglavlja je metodološka: da razjasni određene zabune u feminističkoj teoriji u vezi sa upotrebom kategorija “privatno” i “javno”. Te kategorije su imale važnu ulogu u okviru feminističke teorije, i ja  verujem s pravom. Mnoge teoretičarke/teoretičari feminizma su pravilno naslutili da ove kategorije ukazuju na društvene podele koje su bile ključne u  struktuiranju roda u modernom zapadnom društvu, u najmanju ruku. Neki teoretičari su čak tvrdili da je opštije odvajanje, izraženo u suprotnosti između “privatnog” i “javnog”, bilo od univerzalne važnosti u organizaciji roda.

Uprkos tome, među teoretičarima feminizma, izražava se sumnja u takve kategorije, koja se uopšteno može dovesti u vezu sa sumničavošću prema upotrebi dualističkih obrazaca. Sledeća opaska Rosalinde Petchesky ilustruju ovu tendenciju:

Ovo je, zauzvrat, vodilo daljem analitičkom uvidu: da su “proizvodnja” i “reprodukcija”, rad i porodica, daleko od toga da su  odvojene teritorije kao Mesec i Sunce ili kuhinja i prodavnica,  zaista usko povezani načini  koji imaju odjeka jedni na druge i često se  pojavljuju u istim društvenim, psihičkim i čak fizičkim poljima. Ovaj stav valja istaći, pošto su mnogi od nas “zaglavljeni” u modelu “odvojenih sfera” (razdvajajući “ženski prostor”, “reprodukciju”, “privatni život”, kuću, itd. od sveta muškaraca, proizvodnje, “javnog života”, posla, itd.). Sada saznajemo da ovaj model “odvojenih sfera” izvrće realnost , da je u istoj meri ideološka konstrukcija kao i što su predstave o samim muškarcima i ženama. Ne samo da reprodukcija i srodstvo, ili porodica imaju sopstvene istorijski determinisane produkte, materijalne tehnike, načine organizacije i  odnose moći, već su reprodukcija i srodstvo  sami po sebi čvrsto povezani sa društvenim odnosima proizvodnje i države; oni sve vreme preoblikuju te odnose.(1)

Članak Iris Young na temu teorije dualističkih sistema razrađuje ovu poziciju. Ona primećuje da su feministkinje okrenute marksizmu, u njihovom pokušaju da putem istog objasne problem roda,  često samo dodavale na marksističke kategorije dodatni niz, stvarajući modele sastavljene od dva sistema. Otuda su mnogi težili da misle u terminima “proizvodnje” i “reprodukcije”, “kapitalizma” i “patrijarhata”. Specifično ugnjetavanje žena se onda objašnjava  obraćanjem interakciji ovih bazično odvojenih sfera društvenih odnosa. Youngova ubedljivo ukazuje na mnoge probleme ovog načina pristupa. Ona primećuje da model “produkcija/reprodukcija” ili oni slični njemu, teži da univerzalizuje podelu rada jedinstvenu za kapitalističko društvo. Samo u kapitalizmu «produkcija» biva odvojena od «reprodukcije», ili neke od tih delatnosti bivaju povezane sa proizvodnjom hrane i objekata, odvojene od takvih kućnih aktivnosti kao što su porođaj i podizanje dece. Da bi ove podele činile osnovu za jedan teoretski model trebalo je stoga ovu podelu, specifičnu za moderno društvo, projektovati na veći deo istorije. Štaviše, Youngova tvrdi da teorija dualnih sistema pati od drugih većih problema: ona zamagljuje integraciju koja postoji između odvojenih sfera; ne uspeva adekvatno da objasni problem ugnjetavanja žena van doma i na najfundamentalnijem nivou ostavlja nepreispitanu pretpostavku da se opresija žena da apstrahovati, te da je prema tome periferni elemenat društvenog zivota. (2)

Michelle Zimbalist Rosaldo je takođe kritikovala svoje i tuđe rane radove koji su isticali suprotnost “privatno/javno” kao korisnu u objašnjavanju društvene organizacije roda.(3) Rosaldo tvrdi da je ova opozicija, kako su je ranije formulisali ona i drugi, teži da objasni rod u psihološkim, funkcionalnim okvirima. Ona sada tvrdi da takve formulacije zamagljuju različitost među kulturama u struktuiranju i preipsitivanju roda.

Svi ovi argumenti su od izuzetne pomoći i potrebno ih je shvatiti ozbiljno. Ja, ipak, vidim moguću zabunu u zaključcima koji se mogu izvući. Ti argumenti nas mogu dovesti do napuštanja opozicija kao što su “privatno” i “javno” koji, pravilno interpretirani, pružaju važan putokaz za   shvatanje problema roda. Ono što nije u redu sa nekim od dualizama na koje su Petchesky i Youngova ukazale, posebno opozicija «produkcija» i «reprodukcija», ne proishodi iz njihove dualnosti već iz činjenice da odabrane kategorije  zamagljuju istoriju. Kako Youngova pravilno primećuje, korišćenje opozicija “produkcija/ reprodukcija” nepravilno projektuje podelu rada specifičnu za kapitalizam na celokupnu ljudsku istoriju. Slično tome, mnogi od načina na osnovu kojih je formulisana opozicija “privatno/javno” teži takođe pogrešno da univerzalizuju podelu rada u poznom kapitalizmu. Na isti način, rekla bih da, određena shvatanja opozicije “privatno” i “javno”, kako se ovo koristi da bi se opisalo moderno zapadno društvo, nastoje da podelu tretiraju kao homogenu, a ne kao onu koju treba interpretirati različito kroz vekove i od zemlje do zemlje.

Ukratko, naglasila bih da je ono što je pogrešno u modelima koje su Petchesky, Youngova i Rosaldo napadali bilo njihova ahistoričnost. Ako istorijski interpretiramo te odnose između “domaćeg” i “javnog” ili “privatnog” i “javnog”, što će reći, kao podele sa korenom u istoriji a ne u nekoj biološkoj ili već nečim drugim podstaknutoj trans-kulturnoj podeli rada, možemo onda zadržati oruđa koja će nam pomoći da shvatimo važne delove naše istorije roda. Štaviše, istorizujući ove podele, možemo uvideti šta je pogrešno u većini postojeće društvene teorije, koja pogrešno univerzalizuje aspekte ovih podela.

Marksizam, na primer, nastoji da univerzalizuje savremene podele između porodice i ekonomije. Otuda su Marx i mnogi marksisti, mestimično trvdili da se promene u porodici mogu shvatiti kao posledice promena u ekonomiji.(4) Problem u takvom stavu je taj što se njime pretpostavlja da se trans-kulturno mogu odvojiti tvrdnje o “porodici” od tvrdnji o “ekonomiji”. Međutim, sve do uspostavljanja tržišne ekonomije u modernom periodu, delatnosti koje su u vezi sa proizvodnjom i distribucijom hrane i  roba, organizovane odvojeno od delatnosti koje su smatrane nadleštvom porodice, nisu dosegle značajan nivo proizvodnje. Zapravo, deo onoga što podrazumevamo pod terminom “tržišna ekonomija” jeste upravo da su to one delatnosti koje su oslobođene upravljanja od strane institucija kao što su porodica, crkva, država, i koje su bile ogranizovane jedino zakonom tržišta. Naravno, ova podela, imajući u vidu i današnje vreme, nije  potpuna. Čak i u okviru savremenog društva, na primer, gde lanci brze ishrane sve više  apsorbuju finalne faze proizvodnje hrane, ova aktivnost se i dalje u velikoj meri obavlja u okviru doma. Poenta je da, ipak,  ne možemo adekvatno shvatiti ni postojeće podele niti njihova ograničenja ukoliko ih ne sagledamo u istorijskim okvirima.

Ontologiziranjem razdvajanja porodice i ekonomije, takođe gubimo uvid u vrste veza koje su postojale između odvojenih sfera, veze koje su nastale u samom procesu njihovog razdvajanja. Kao što su mnoge feministkinje naglašavale, čak i dok su mnoge žene, u toku XX veka, napuštale domove radi plaćenog posla, društveni odnosi njihovih plaćenih poslova često su preslikavali društvene odnose iz domova koje su napuštale. Ovo prenošenje rodnih uloga iz doma u svet rada, neke feministkinje su opisale kao uspon “javnog patrijarhata”, koji je pokazao određene slabosti tradicionalnog marksističkog rešenja za problem ugnjetavanja žena: “Dovedite ih na radno mesto!” U svakom slučaju, ovaj fenomen ilustruje slabost teoretskog okvira koji ne uspeva da shvati razdvajanje porodice i ekonomije kao istorijski proces, već kao nekakvu ontološku datost.

Ako je marksizam kriv zbog zamagljivanja našeg razumevanja roda,  univerzalizovanjem razdvajanja porodice i ekonomije, liberalizam je bio podjednako kriv zbog postavljanja slične prepreke, one koja se tiče univerzalizovanja razdvajanja porodice od države. Izgleda da je zadatak feminističke teorije da s jedne strane opovrgne univerzalizaciju ove podele dok, sa druge strane, treba da utvrdi osnove za njen razvoj.

Šta podrazumeva tvrdnja da liberalizam univerzalizuje razdvajanje porodice i države? Osnovno objašnjenje je da teoretičari povezani sa liberalnom tradicijom pretpostavljaju da postoje dve različite vrste ljudskih potreba koje najbolje zadovoljavaju dve različite vrste institucija. Sa jedne strane postoje potrebe za intimnošću, privrženošću, seksualnosti i za različitim vrstama pomoći i podrške koje druga ljudska bića mogu pružiti. Porodica je institucija koja najbolje zadovoljava takve vrste potreba. U okviru istorije liberalizma, tačne specifikacije ovih potreba su varirale, zaviseći od stvarnih promena u instituciji porodice. Na primer, potreba za intimnošću i privrženošću od strane svih članova porodice počinje da se ističe tek tokom XVIII veka. Takođe je istorijski značajan stepen do kojeg se seksualne potrebe pripisuju ženama. Ali bez obzira kakva je specifičnost i raspodela potreba, ono što se konstantno tvrdi jeste da postoje određene potrebe, prirodno prisutne u svakome kome su dodeljene, koje se najušpesnije mogu zadovoljiti u okviru porodice.

	Nadrogbna stela za Hegesu, sa scenom iz svakodnevnog života žena - preminula žena ispituje komad nakita koji joj pruža sluškinja.

U vezi sa tvrđenjem da porodica postoji da bi zadovoljila određene prirodne ljudske potrebe sledi tvrđenje da sama porodica nije dovoljna da bi adekvatno regulisala društveni život. Rani liberalni teoretičari “prirodnog stanja” kao što je John Locke iako su priznavali porodice kao deo “prirodnog stanja” nisu verovali da su porodice sposobne da spreče ili reše probleme koji su bili endemske prirode za to stanje. Locke i ostali su tvrdili da su neki tipovi političkih institucija, kao što je država, takođe potrebni. Najosnovnija svrha države je da sprečava ili rešava konflikte koji nastaju među pojedincima koji nisu članovi iste porodice. Prema ovoj teoriji, ako bi ljudska populacija bila dovoljno mala i sastavljena od samo jedne ili nekoliko široko geografski rasutih porodica (situacija koju Locke vezuje za početke ljudske istorije) države ne bi bile potrebne. S obzirom da je, ipak, ljudska populacija sastavljena iz više nego od jedne porodice, i s obzirom na probleme koje Locke i ostali pripisuju društvu bez države, potreba za drzavom raste.

Važno je naglasiti da je za liberalnu teoriju, dok država „organizuje“ odnose među članovima različitih porodica na način analogan načinu na koji porodice „organizuju“ svoje pojedinačne članove, države ipak nisu porodice. Ne samo da postoji razlika u veličini između ove dve institucije, već se one značajno razlikuju po svrsi i po prirodi odnosa od kojih su obe sačinjene. Naravno, u okviru liberalne teorije postojala je velika raznovrsnost u opisu stepena i prirode razlika između porodica i država. Ova raznosvrsnost je očevidna, na primer, u parlamentarnim reakcijama na rojalističko poistovećivanje monarhijskog i paternalnog autoriteta u XVII veku. Parlamentarci XVII veka su pokušavali da diskredituju ovo poistovećivanje; u drugim prilikama koristili su ovo poistovećivanje da bi opravdali parlamentarizam. (5) U Lockeovim spisima mogu se naći argumenti koji podržavaju kako sličnosti tako i razlike među porodičnim i političkim odnosima. Na primer, Locke argumentuje protiv Sir Roberta Filmera, u korist ugovorne prirode političkih odnosa, delom putem tvrdnje o ugovornoj prirodi bračnih odnosa. On takođe ukazuje na određene razlike između njih, kao što je pravo države, ali ne i porodice, da odlučuje o životu i smrti njenih članova. Uopšte uzevši, svi liberalni teoretičari pretpostavljaju određene razlike u vođenju porodica i političkih institucija zasnovane na verovanju u određene kvalitativne razlike u prirodi ove dve institucije. Dok ove razlike nisu uvek eksplicitno prikazane, tipična lista bi uključivala  takve odlike kao što su njihove osobite veličine i namene, sastav njihovih članova, osobit odnos njihovih članova prema vlasništvu, itd

Stav koji, verujem,  feministička teorija treba da zauzme protiv ove pozicije jeste da  porodice i države nisu slične. Dok nam slogan “lično je političko”, koji je uveo radikalni feminizam, može pomoći da uvidimo određene sličnosti između ličnih i političkih odnosa i između porodica i država, ne možemo ignorisati stvarne razlike između ličnog i političkog i porodice i države. Nasuprot liberalnoj teoriji, međutim, feministička teorija mora ukazati na istorijsku prirodu ovih razlika. Liberalna teorija je pravilno opisivala postojeće socijalne podele, i ponekad su njeni argumenti o normativnim implikacijama ovih podela tačni. Ipak, ono što ostaje neprovereno je teza o neizbežnosti tih podela.

Postoje razlozi zašto je naročito pogodno da se feministička teorija bavi tim izazovom. Ranije u ovom tekstu sam tvrdila da marksizam stvara prepreke u razumevanju istorije roda univerzalizovanjem našeg savremenog razdvajanja porodičnog i ekonomskog. Takođe bih optužila liberalizam za stvaranje sličnih prepreka zbog tendencije da naturalizuje porodicu i da univerzalizuje njeno odvajanje od države. Kao posledica, liberalizam nam malo toga može reći o tome zašto su društveni odnosi u porodici takvi kakvi su, ili zašto je politička sfera isključila žene do tog stepena. Odgovori na ta pitanja se mogu dobiti samo posmatranjem porodice, države i njihove međusobne povezanosti u istorijskom okvirima.

Prethodni stav može biti demonstriran ispitivanjem izvesnog istraživanja feminističkih naučnika i ostalih u oblasti istorije porodice. Jedan od primera je analiza Marilyn Arthur o odnosima između porodice i države. Iako je Arthurova prevashodno obraćala pažnju na evoluciju grčkog polisa, uočila je izvesne paralele između te evolucije i razvoja rane moderne države u zapadnoj Evropi. U oba slučaja, u osnovi aristokratsko ili feudalno društvo organizovano oko rodbinskih veza utrlo je put društvu kojim je dominirala egalitarnija država. Ona opisuje promene koje su se dešavale u predklasičnoj Grčkoj na sledeći način:

Zemljoposedničko plemstvo je uglavnom vladalo aristokratskim ili feudalnim društvom, koje je određivalo rođenje i  čiji su društveni odnosi sačuvali mnoge odlike plemenskog društva.... Usred ovakvog društva nastala je klasa trgovačkih preduzetnika. Oni su poticali iz svih društvenih i ekonomskih grupa: bogati zemljoposednici zainteresovani za trgovinu, mlađi ili vanbračni sinovi plemića koji su se upuštali u smele pomorske poduhvate, zanatlije i ostali majstori i bogati, nezavisni seljaci. U staroj Grčkoj pojava ovog sloja se poveuje sa otkrićem gvožđa čija je dostupnost omogućila kultivaciju zemljišta i, prema tome, promenila način proizvodnje. Zanatlije su izrađivale nove predmete, trgovci su ih prodavali, a zemljoradništvo je uznapredovalo upotrebljavajuči ih. Ova nova srednja klasa je, prema tome, jos uvek jako zavisila od zemlje (tokom čitave antike ekomomsku bazu društva je činila poljoprivreda), ali je bila veća i raznovrsnija grupa u odnosu na zemljoposedničku aristokratiju. U tom istorijskom trenutku mala domaćinstva su se pojavila kao produktivna jedinica društva i svaka glava domaćinstva (koji je istovremeno bio i zemljoposednik) je automatski postajao građanin ili član države. Suprotno tome, sama država, polis, bila je definisana kao zbir svih individualnih domaćinstava.(7)

Samo dotle se može  povući paralela između predklasične Grčke i rane moderne Evrope; previše očiglednih faktora razlikuje ta dva perioda. Na veoma uopštenom nivou, međutim, postoji jedna važna sličnost: u oba perioda pojavljuje se veza između razvoja demokratske države i pojave relativno jezgrovite jedinice domaćinstva. Ova veza je konceptualno smislena ako uzmemo u obzir širenje političke moći u ranom modernom i predklasničnom periodu. U oba slučaja, politička moć, više nije u rukama plemenskog poglavice ili glave familije, već se u velikoj meri deli među različitim članovima nove srednje klase, čije opravdanje za političku reprezentaciju leži u poziciji glave domaćinstva. Otuda se rast obuhvatnijeg političkog reprezentovanja i razvoj jezgrovitije jedinice domaćinstva/ porodice, pojavljuju kao korelativni fenomeni. Ova teza o postojanju veze između demokratskije države i jezgrovitije porodice nalazi podršku u drugim radovima. Hannah Arendt, na primer, davno je istakla da je nastanku polisa prethodilo uništenje svih organizovanih jedinica koje su se oslanjale na srodstvo, kao što su fratrija (phratria) i fila (phyle). (8) U osvrtu na rani moderni period, Lawrence Stone je tvrdio da su srodstvo, vlastelinstvo i podaništvo, forme društvene organizacije koje su činile strukturu srednjevekovnog aristokratskog života,  bile u suprotnosti sa funkcionisanjem moderne drzave:

Moderna država je prirodni neprijatelj vrednostima klana, srodstva i dobre povezanosti između vlastelinstva i podaništva u okviru viših klasa, jer su na ovom društvenom i političkom  nivou one direktna pretnja primarnoj odanosti na koju polaže pravo sama država. Aristokratsko srodstvo i podaništvo vode frakcijama i pobuni, kao sto su „ratovi ruža“ ili politički pokret „frond“ (fronde) u Francuskoj (1648-53), do korišćenja odanosti među srodstvom i imperije podanika učvršćivanjem jakih nezavisnih centara moći od strane lokalnih moćnika i onemogućavanja rada porotničkog sistema i pravnog sistema, podređivanjem objektivne presude vezama krvi  i lokalne lojalnosti. (9)

Stone tvrdi da je jedno od sredstava koje je država u razvoju upotrebila  u svojoj bici za moć sa postojećim feudalnim gospodarima  bilo premeštanje ideje “dobrog vlastelinstva” («good lordship») sa ovih gospodara na individualne muške glave domaćinstava. Podređenost članova domaćinstava njihovom glavnom članu je zauzvrat objašnjavano kao analogno potčinjavanju podanika kralju. Otuda Stone primećuje da je država transformisala princip patrijarhata iz pretnje za njeno postojanje u  čvrst oslonac za nju. (10)

I Arthurova i Stone izvode zaključke iz njihovih analiza o promenama u ulogama polova. Arthurova, na primer, nakon što je ukazala na status žene kao objekta razmene u periodu pre onog kojim se ona bavila, tvrdi da su promene koje su rezultirale nakon porasta važnosti domaćinstva kao političke jedinice u staroj Grčkoj imale za posledicu davanje nove dimenzije ovom njihove statusu. Dok je integritet svakog pojedinačnog domaćinstva dobijao na političkom značaju, dobijale su ga i biološke aktivnosti žene, koje su potencijalno mogle da ugroze taj integritet. Na preljubu, na primer, počinjenu od strane žena, gledalo se kao na zločin protiv društva a ne samo kao lični prestup.(11) Posledica kaznenih mera protiv preljube žena bila je idealizacija građanske žene koja je rađala legitimne naslednike. Ova idealizacija je stvorila kod nekih sliku da sveukupni status žena u klasičnoj Atini nije bio toliko loš. (11) Arthurova zastupa poziciju da idealizacija građanske žene ne ublažava fundamentalno mizogini stav Atinjana. Dobra atinska žena je bila hvaljena kada je postupala kako je trebalo, ali je iza tih pohvala krio se strah da možda neće postupiti tako:

Ova pohvala žena u bračnim odnosima ne obezvrednjuje ideju da osnovni stav Grka prema ženama ostaje mizogin. Kao društvena bića, žene u polisu su sklapale partnerstva sa muškarcima koji su pothranjivali civilizaciju, i samo u ovakvom odnosu su žene sticale naklonost. Kao što smo videli, mizoginija Grka potiče od povezanosti žena sa svetom instinkta i strasti, koji je važio za neprijateljski civilizovanom životu. Za razliku od muškaraca, žena je u polisu smatrana za hibridno stvorenje, odomaćenu životinju koja može da se adaptira potrebama društva ali čiji su osnovni nagoni bili u sukobu sa njim. (12)

Pošto je polis zavisio od autonomije i nepovredivosti pojedinačnog domaćinstva i prema tome legitimiteta svakog od muških naslednika, jasno je zašto se izuzetno strahovalo od ženske seksualnosti. Žene, čija je seksualnost imala moć da poremeti politički poredak, bile su idealizovane zbog ispravnog delanja dok su istovremeno zbog moći da zgreše bile predmet mržnje i straha. Iz tog konteksta sledi da su ženske aktivnosti budno posmatrane. Ova dedukcija je podržana drugim objašnjenjima situacije žena u Atini, kao onim Sare (Sarah) Pomeroy čiji rad dokumentuje stepen do kojeg su životi žena bili dominirani zabranama i izolovanjem u unutrašnjost domaćinstva. (13)

Stone slično tvrdi da je nuklearizacija porodične jedinice u ranom modernom periodu imala određene osobite implikacije na uloge rodova. Slabljenje ženskih veza sa sistemom proširenog srodstva značilo je gubitak njihove protivtežeće moći u odnosu na muževljevu vlast. Uvećana moć glave domaćinstva takođe je izazvana tokom  ovog perioda kao posledica drugih povezanih fenomena. Luteranska reformacija je povećala duhovni autoritet oca i supruga istovremeno smanjujući protivtežeći autoritet sveštenika i crkve.

Dok Arthurove i Stoneove analize izgleda da tvrde da je rast demokratske države u celini loš za žene, ja ne želim da budem shvaćena kao neko ko podržava taj stav. Status žena je oduvek bio izuzetno komplikovan fenomen, i dok vrste generalizacija, koje sam ocrtala, mogu biti od pomoći kao prvi korak za razumevanju odnosa rodova, one omogućavaju samo prvi korak. Da bi se krenulo korak dalje, moramo obratiti više pažnje na specifičnosti pojedinih perioda o kojima govorimo. U slučaju rane moderne Evrope takve specifičnosti moraju uputiti na činjenicu da, ako je, kao u klasičnoj Grčkoj, jedinica proizvodnje bilo domaćinstvo, to je bila veoma drugačija vrsta domaćinstva. Idealizacija braka kao tipa partnerstva, na primer, koja se pojavljuje u ranom modernom periodu, bitno razlikuje status žena u ranoj modernoj Evropi od klasične epohe, kao što to čini i pojava koncepta individualnog sa prirodnim pravima. Prema tome, svrha korišćenja analiza Stonea i Arthurove nije bila da izvuče specifične zaključke o statusu žena u ranom modernom periodu, već da sugeriše tip postupaka koje moramo upotrebiti čak i da bi započeli proces postizanja takvih zaključivanja. Poenta je da ukoliko ne gledamo porodicu i državu u istorijskom odnosu jedne prema drugoj, status žena mora ostati za nas, kao što ostaje u većem delu liberalne teorije, nerešiva misterija. Drugim rečima, u okviru liberalne teorije društveni odnosi u porodici se shvataju kao univerzalni a funkcija takvih činjenica, da citiram Lockea, jeste da su muškarci “jači” i “sposobniji”. U XVII veku, dok je liberalizam osvajao nova polja u proširivanju političke reprezenatacije glave porodice, imao je malo toga da kaže o tome zašto su žene bile isključene iz političke sfere. Čak do XX veka, kada je žensko pravo učestvovanja u politici uvedeno, liberalizam je dao  malo uvida u prethodnu poziciju žena. Neuspeh razumevanja u svim slučajevima može se pripisati nemogućnosti sagledavanja porodice u spoju sa državom kao društvenom institucijom, sa dve međusobno povezane istorije.

Prema tome, zaključak koji želim da izvučem iz gore navedenog je prevashodno metodološki: da važan zadatak za feminističku teoriju jeste da ukaze na istorijsko poreklo i evoluciju onih podela koje drugi uzimaju za neizbežne. Predstavljanje projekta na ovaj način omogućava nam da razjasnimo određene zabune. U ranije citiranim zapažnjima Rosalinde Petchersky stoji da je razdvajanje između javnog i privatnog, između porodice i posla, ideološo. Ova tvrdnja je slična sloganu radikalnih feministkinja “lično je političko”. U oba slučaja se priznaje da ove podele između privatnog i javnog ili ličnog i političkog zamagljuju naše shvatanje dinamike roda. Ironičan stav koji sam isticala nastojao je da opravda ove tvrdnje, da moramo pokazati kako se privatno odvojilo od javnog ili lično od političkog. Drugim rečima, da bi opovrgnuli ideološke stavove koji svojim podelama utiču na nase živote, moramo pokazati njihovo istorijsko poreklo i njihovu promenljivu dinamiku. A za to nije potrebno iziskivati neprihvatanje postojanja tih podela. Dok su feministička istraživanja pomogla da shvatimo ugnjetavanje žena u okviru postojećih ličnih i porodičnih odnosa, i na isti način omogućila naše saznanje o upletenosti barem jedne vrste ugnjetavanja sa samim razdvajanjem ovih odnosa od političkih i ekonomskih odnosa, dalja analize ovih podela ne iziskuju njihovo potpuno odbijanje. Ukoliko ne počnemo da na te podele gledamo u istorijskim okvirima a ne kao na univerzalno date bez mogućnosti analiza i promena, nećemo biti u mogućnosti da inteligentno utičemo na budućnost ovih podela.

	Linda Nicholson

Prevod: SUNNY GIRL

Iz: Beyond Domination: New Perspective on Women and Philosophy, ed. Carol Gould, Rowman & Allanheld, 1984.

Fus note:

1) Rosalind Petchesky, “Dissolving the Hyphen: A Report on Marxist-Feminist Groups 1-5”, in Capitalist Patriarchy and the Case for Socialist Feminism, ed. Zillah R. Eisenstein (New York: Monthly Review Press, 1979), str. 376-77.

2) Iris Young, “Socialist Feminism and the Limits of Dual Systems Theory”, Socialist Review 10, no. 2-3 (March-June 1980): 169-88. See esp. str. 179-81.

3) Michelle Zimbalist Rosaldo, “The Use and Abuse of Anthropology: Reflections on Feminism and Cross-Cultural Understanding”, Signs 5, no. 3 (1980): 389-417.

4) Vidi, na primer, Karl Marx, The Poverty of Philosophy (New York: International Publishers, 1963), str.180. Mary O’Brien citira druge primere u “Reproducing Marxist Man” u “The Sexism of Social and Political Theory, eds. Lorenne M. G. Clark i Lynda Lange (Toronto: University of Toronto Press), str. 107.

5) Za razmatranje nekih od ovih razlika, vidi: Mary Lyndon Shanley, “Marriage Contract and Social Contract in Seventeenth Century English Political Thought”, u The Western Political Quarterly 32, no. 1 (March 1979): 79-91; i Gordon Schochet, Parlamentarism in Political Though (Oxword: Basil Blackwell, 1975).

6) Marylin Arthur, “‘Liberated’ Women in The Classial Era”, u Becoming Visible, eds. Renate Bridenthal i Claudia Koonz (Boston: Houghton Mifflin Co., 1977), str. 67.

7) Hannah Arendt, The Human Condition (Chicago: The University of Chicago Press, 1958), str. 24

8) Lawrence Stone, The Family, Sex and Marriage in England 1500-1800, sazeto izdanje (New York: Harper & Row, 1979), str. 99-100.

9) Ibid., str. 111.

10) Arthur, “ ‘Liberated’ Women”, str. 69.

11) Ova kontraverznost sa svojim osobitim dodacima je zabeležena u Godesses, Whores, Wives and Slaves: Women in Classical Antiquity Sare Pomeroj (New York, Schocken Books, 1975), str. 58-60.

12) Arthur, “ ‘Liberated’ Women”, str. 43.

13) Pomeroy, Godesses, Whores, Wives, str. 57-92.