Monique Wittig je proslavljena autorica književnih, teoretskih i političkih tekstova (za njen prvi roman dobila je prestižnu nagradu Prix Médicis, 1964. god.), bila je aktivistkinja u francuskom feminističkom pokretu od ranih '70-tih, a nakon odlaska u SAD 1974. god. njena naučna karijera je vezana za severnoamerički univerzitetski sistem. Revolucionarni rad Monique Wittig (poreklom iz Alzasa) je inspirisao feminiskinje i lezbejke širom sveta u promišljanju fundimentalnih kategorija roda koji konstituiše i struktuira ljudsko društvo, kao i seksualnosti, pronalasku kasnog XIX veka.

Kritika je glavno obeležje njenih tekstova. Prva meta je jezik i njegove patrijarhalne forme, a iz te primarne kritike usleđuju i ostale: kritika roda, hetereseksualnosti, psihoanalize, strukturalizma i, možda ono što ponajviše začuđuje, kritika écriture Féminine (ženskog pisma).

Njen književni rad obuhvata romane, kratke priče i drame. Među njima se izdvajaju L'Opoponax (1964), Les Guérilleres (1969), Le Corps lesbien (1973) (u srpskom prevodu: Lezbejsko telo, Feministička '94 (Aqua) 2002, Beograd), Virgile, non (1985) i Le Voyage sans fin (1985). U ovim radovima Wittig određuje i redefiniše žanrove, tradicionalno pod muškom kontrolom, kao što je Bildungsroman, epska poema i čak, u Brouillon pour un dictionaire des amantes (1975. Engl. prev. Lesbian Peoples: Material for a Dictionary, 1979) izvodi novi rečnik. Krajnje originalna i eksperimentalna po formi, književna dela ove spisateljice predstavljaju skriveni izazov i za ne akademskog čitaoca. Njeni ideološki oslonci, međutim, često su osvetljeni izuzetnom konceptualnom jasnoćom njenih teoretskih i političkih spisa, naročito u The Straght Mind and Other Essays (1992). U ovom delu različite, gore pomenute kritike bivaju eksplicitnije i pristupačnije.

Napad na rod je temelj njene intriganto polemičke tvrdnje da lezbejke nisu žene. Pod ovim ona podrazumeva to da se u konvencionalnim patrijarhalnim društvima žene u suštini definišu po njihovom (potčinjenom) odnosu prema muškarcima, žene zavise u odnosu na muškarce ne samo meterijalno nego od muškaraca zavisi i njihov ontološki status. Kako lezbejke sebe ne definišu u odnosu prema muškarcima i otuda zaobilaze rod, lezbejke nisu žene. Ona podstice gej ljude da prestanu da o sebi misle kao o ženama ili muškarcima, pošto čineći tako bivaju instrumenti održavanja heteroseksualnosti. Ona heteroseksualnost vidi ne kao instituciju nego, još uznemiravajuće, kao politički sistem 'koji počiva na pokoravanju i iskorišćavanju žena'.

Problematizacija écriture féminine Wittigove polazi takode od kritike jezika i očitije, od mita o rodu, posredovanog lingvistikom. Mada su barem dva njena književna rada – Les Guérilleres i Lezbejsko telo bili uvršteni od strane mnogih kritičara i čitaoca u kategoriju écriture féminine, zbog njihovog iznenađujuće eksperimentalnog stila i vizije novih odnosa među ženama, epistemološki okvir Wittigove odbacuje u stvari samu binarnu podelu muško/žensko od koje zavisi koncept écriture féminine. Ona zapravo upozorava na opasnost reduktivnog biologizma i esencijalizma koji je sadržan u naglasku na metafore majčinskog tela kojeg stavlja écriture féminine.

Njeno suprostavljanje strukturalizmu se temelji na njegovom prizivanju (invocation) onoga što ona zove 'neophodnosti' ili struktura, koje izmiču kontroli svesti i otuda odgovornosti pojedinaca. Po njenom viđenju strukturalizam cinično postavlja nesvesne procese, na primer, razmenu žena, kao nužan uslov svakog društva, što pomaže daljem održavanju drušvenih nejednakosti. Ona analizira objašnjenja ovakvih nužnih, trans- kulturnih struktura kao politički opresivni diskurs koji ima za cilj isključenje mogućnost ljudskog delovanja (posredovanja).

Drugi diskurs, podjednako politički, podjednako opresivan i prestižan, kojeg je ona dekonstruisala, jeste onaj psihoanalitički koji se upravlja, od Lacana nadalje, po strukturalitičkim premisama. Postvarenje (reification) takvih koncepata poput Difference, Desire i Ime-oca (Name-of-the-Father) jeste, prema njoj, karakteristika 'straight mišljenja' .

Njena kritika straight mind-a koji zasvođuje ideologiju našeg doba, pomogla je bezbrojnim gej pojedincima da prepoznaju političku i disciplinirajuću prirodu psihoanalize, akademski i populističko-naturalistički diskurs i da postave pitanje čitavog koncepta 'znanja' kao neutralne - vrednosti (value-free).

Lucille Cairns

Literatura:
Jeniffer Birkett, 'Sophie Ménade : The Writing of Monique Wittig', u : Alex Hughes and Kate Ince (izd.), French Erotic Fiction: Women’s Desiring Writing (Oxford, 1996);
D. G. Crowder, Amazons and Mothers? Monique Wittig, Hélčne Cixous and Theories of Women’s Writing, Conterporary Literature, vol. 24, br. 2 (1983);
Renate Günter, Are Lesbians Women? The Relationship between Lesbianism and Feminism in the Work of Luce Irigaray and Monique Wittig, u: Owen Heathcote, Alex Hughes and James S. Williams (izd.), Gay Signatures: Gay and Lesbian Theory, Fiction and Film in France, 1945-1995,Oxford, 1998;
Erica Ostrovsky, A Constant Journey: The Fiction of Monique Wittig, Carbondale, IL, 1991.

Iz:
Who's Who in Conterporary Gay and Lesbian History, izd. Robert Aldrich and Garry Wotherspoon, London & New York, 2001, str. 453-454.

BOOKS BY MONIQUE WITTIG:

L 'Opoponax. Paris: Editions de Minuit, 1964 (Translated into English as The Opoponax)

Les Guerilleres. Paris: Editions de Minuit, 1969 (Translated into English as The Guerilleres)

Le Corps lesbien. Paris: Editions de Minuit, 1973 (Translated into English as The Lesbian Body)

Brouillon pour un dictionnaire des amantes. Paris: Grasset, 1976 (co-authored with Sande Zeig) (Translated into English as Lesbian Peoples: Material for a Dictionary)

Virile, non. Paris: Editions de Minuit, 1985 (Translated into English as Across the Acheron)

Le Voyage sans fin = The Constant Journey. Paris: Vlasta, 1985 52p (play)

The Straight Mind and Other Essays. Boston: Beacon Press, 1992.