Grčka antologija je drugo ime za Palatinsku antologiju, sačuvanu u jednom jedinom rukopisu koji pripada Palatinskoj biblioteci u Heidelbergu. Sastavio ju je u desetom veku vizantijski naučnik Konstantin Kefala na osnovu tri starije zbirke: (1) Meleagrovog Venca, sastavljenog početkom prvog veka p. n. e.; (2) Filipovog Venca, koji verovatno datira iz doba Avgustove vladavine; i (3) Agatijinog Kruga, koji je sakupljen u doba vladavine Justinijana (527-565) i koji uključuje samo savremene autore. No pored toga, Kefala je u svoju antologiju obuhvatio i Paidike Mousa ili 'dečačku Muzu' (Muzu ljubavi prema dečacima) Stratona iz Sarda, koji je cvetao verovatno u vreme Hadrijanove vladavine (druga četvrtina drugog veka). Odvajanje pesama o ljubavi prema dečacima od ostatka antologije (gde su omaškom uključene i neke heteroseksualne pesme) verovatno odražava vizantijki stav, sasvim drugačiji od Meleagrovog, koji je mirno stavljao obe teme jednu pored druge.

Ove pesme, smeštene u dvanaestu knjigu Antologije (sa još nekim, rasutim na drugim mestima u zbirci), predstavljaju spomenike strasti odraslog muškarca prema mladom momku (nikad drugom odraslom, kako su predlagali neki savremeni naučnici; XII, 4 je najočiglednije svedočanstvo na ovu temu), koja je predstavljala integralni deo grčke civilizacije. Stihovi otvoreno obelodanjuju običaje i vrednosti grčke pederastije, veličajući lepotu i čar voljenog mladića, pokazujući jačinu ljubavnikove privrženosti, i ništa manje vešto opisujući fizičke radnje do kojih su ove ljubavne veze dovodile, tako da ne čudi što su ove pesme u potpunosti objavljene tek 1764. godine. One su realistične onda kad obrađuju odbijanje i osujećenost ljubavnika, kratkotrajnu i efemernu prirodu dečakovog 'cveta mladosti' (ánthos) kao i gubitak njegove privlačnosti kad kao odrastao muškarac ogrubi i orutavi, a sadrže čak i zlurade poglede na propadanje dečakove mladosti koja je nekad mogla da začikava i okrutno i davolasto odbija ljubavnike. Čitav ovaj niz tema pripada svetu dečaka-miljenika i njegovog ljubavnika, a ne svetu androfilnog homoseksualca savremenog doba, premda pojedine pesme ispovedaju i isključivo homoseksualnu orijentaciju, ravnodušnu prema ženskoj lepoti. Neki od stihova jesu mala remek-dela grčke književnosti, čija milozvučnost teško može da se prenese u druge jezike; a i kada su nedavno prevedene na engleski, često je pol onoga koji govori ili kome se obraća pogrešno naveden da bi se uklopio u običaje savremenog društva. Neko je rekao da bi, kad bi sva ostala dela grčke književnosti bila uništena, Antologija omogućila da se privatni život helenske civilizacije rekonstruiše do najsitnijeg detalja, i ova ocigledna istina sigurno važi za sliku pederastije koja je uobličila kulturu Grčke ne samo u zlatno doba, nego i u kasnijim vekovima, kada je helenistički svet obuhvatio čitavo istočno Sredozemlje. Najkasnije napisane pesme u ovoj grupi potiču iz drugog veka, pokazujući da je u paganskim krugovima stari običaj ostao nepomucen.

Čistunstvo koje je potrajalo do danas nagnalo je naučnike da tretiraju ovaj deo Antologije isključivo kroz nejasne latinske komentare, i tek nedavno postalo je moguće da se o sadržaju ovih pesama govori jasno na modernim jezicima. I proucavaoci klasične književnosti i apologete pederastije preuzeli su zadatak da analiziraju i napišu komentar za korpus ovih pesama; posebno se mogu konsultovati radovi J. Z. Eglintona, Greek Love (New York, 1964) i Félixa Buffičrea, Eros adolescent (Paris, 1980), kao i dvojezična izdanja Antologije koja su se pojavila u mnogim zemljama, počev od engleskog teksta u Loeb Classical Library (1918). Ne može se navesti nijedna tvrdnja o homoseksualnosti kod Grka a da se ne uzmu u obzir obilata i izricita svedočanstva o tome u Antologiji, pisana iz ugla njihove civilizacije koja je dostigla vrhunski domet u ljubavi i vernosti između muškaraca.

Warren Johansson

Iz: Encyclopedia of Homosexuality, ed. by Wayne R. Dynes, vol. II, New York & London, 1990.

Prevod: AngraMaina