Termin homofobija odnosi se na ponašanje (strah i prezir) heteroseksualnih
osoba, kada se nalaze u blizini homoseksualaca. Pod homofobijom se
podrazumijeva i negativan stav samih homoseksualaca - prema sebi.
Iako je ovaj termin nastao tek prije tridesetak godina, sa ovim problemima
se homoseksualci sreću mnogo duže. Mišljenje koje imamo o homoseksualcima
opterećeno je mnogim predrasudama. One su obojene izrazito negativnim
emocijama, koje često mogu da dovedu i do akcija usmjerenih protiv
homoseksualca. Istraživanja u SAD su pokazala da je 80 % homoseksualaca
doživjelo verbalne pretnje, 44 % je bilo skoro napadnuto, dok je 17
% homoseksualaca preživjelo fizičke napade samo zbog svog seksualnog
opredjeljenja. Iako se često želi prikazati da se homoseksualci na
zapadu malo diskriminisan, rezultati ovog istraživanja pokazuju drugačije.
Svakako trebamo imati na umu da je stanje bolje u odnosu na naše prostore,
ali je daleko od zadovoljavajućeg. Još uvijek diskriminacija homoseksualca
nailazi na mnogo manju osudu, nego diskriminacija crnca ili ženu,(
što ne znači da treba više podržati maltretitiraje ove dvije grupe).
Ovakva slika je karakteristična, ne samo kod nas, već i za zapadne
zemlje sa većim stepenom razvoja ljudskih prava.
STEREOTIPI O HOMOSEKSUALCIMA
Većina ljudi homoseksualce opisuje kao feminizirane muškarce ili muškobanjaste
žene, po profesiji su nejčešće baletani, modni kreatori, frizeri,
dok se lezbejke se obično bave "muškim"poslovima - u policiji,
vojsci... Homoseksualci se isključivo druže sa homoseksualcima i stvaraju
"paklene" planove kako da zavedu što više "normalnih"
osoba. Realnost je mnogo drugačija. Često se homoseksualci doživljavaju
kao jedna jedinstvena i homogena grupa koja želi da ostvari svoja
prava na štetu heteroseksualaca, što je zabluda. Individualne razlike
unutar homoseksualaca mogu biti velike i nepremostive. Socijalni,
ekonomski, kulturološki faktori kao i lična interesovanja homoseksualca
mogu dovesti do toga da su pojedini homoseksualci mnogo bliži heteroseksualcima
nego homoseksualcima.
Prikazivanje homoseksualaca kao muškarca koji je više žena nego
muškarac, takođe utiče na stvaranje pogrešne slike o toj grupi. U
antičkom svijetu postojale su vojne jedinice sastavljene isključivo
od homoseksualaca koji su bili izvanredni vojnici (o tome piše i Platon).
Izgleda da muškarci nisu bili mrski ni Juliju Cezaru, a ni Aleksandru
Makedonskom - poznatim vojskovođama. Homoseksualcima se osporava mogućnost
da osjete pravu ljubav i neki naučnici tvrde da to oni nikada ne mogu
doživiti. Takođe, mnogi misle da homoseksualci češće i više mjenjaju
partnere, što nije potkrepljeno nikakvim činjenicama. Sve ovo utiče
na stvaranje negativne slike o homoseksualcima kao osobama koje predstavljaju
prijetnju za društvo.
SOCIJALNA DISTANCA GRAĐANA RS PREMA HOMOSEKSUALCIMA
I DRUGIM MARGINALNIM GRUPAMA
U januaru 2002. godine urađeno je istraživanje na teritoriji Republike
Srpske, sa ciljem da se utvrdi, koliko su građani ovog entiteta spremni
da uspostave odnose različite bliskosti sa osobama koje pripadaju
različitim društvenim grupama. Pitali smo građane RS da li bi prihvatili
da narkoman, homoseksualac, kriminalac , lezbejka i Jevrejin:
1. Posjećuju našu zemlju kao turisti,
2. Stalno žive u našoj zemlji,
3. Da žive u mom susjedstvu,
4. Da mi budu šefovi na poslu,
5. Da budu na visokom položaju u mojoj zemlji,
6. Da se družimo sa njim i
7. Da mi se brat ili sestra zabavljaju na njim - njom.
Od 850 građana koji su učestvovali u istraživanju na postavljena
pitanja odgovorilo je između 200 i 250 ispitanika. Najveći broj ispitanika
nije želio da govori o tome, jedan dio građana RS naročito starije
osobe nisu znali šta znači homoseksualac ili lezbejka. Oni koji su
odgovorili na ovo pitanje su u najvećem broju osobe do 45 godina sa
visokom školskom spremom ili četvrtim stepenom srednje škole. Imajući
sve ovo u vidu, mislim da su na ova pitanja odgovarale osobe čija
su shvatanja liberalnija u odnosu na najveći broj ispitanika.
Kao što se vidi iz grafikona od svih grupa najviše su prihvaćeni
Jevreji. Bez obzira koliko se distanca smanjuje oni se najviše prihvaćaju.
Lezbejke su druge po redu po prihvaćenosti. Samo kod pitanja koliko
"Da li bi ste prihvatili da Vaš brat / sestra stupe u brak sa
lezbejkom " imamo pad. Na trećem mjestu su homoseksualci i kod
njih je slična situacija kao i kod lezbejki, mada bi se najveći broj
ispitanika prije družio sa narkomanom nego sa homoseksualcem! Na četvtrom
mjestu po prihvaćenosti nalaze se narkomani, dok se najviše odbacuju
kriminalci.
Što se distanca smanjuje tj. što su međusobni odnosi prisniji time
se homoseksualci i lezbejke više odbacuju. Kada posmatramo ove rezultate
moramo uvijek imati na umu da je od ukupnog uzorka na ovo pitanje
odgovorilo samo jedna četvrtina ispitanika i to oni koji su tolerantniji.
Postavlja se pitanje: "Kakve bi rezultate dobili da su odgovorili
svi ispitanici? Jasno je da se na homoseksualizam u našem društvu
gleda kao nešto negativno i da su homoseksualci kao grupa su odbačeni
i diskriminisani, ali ne svi podjednako. Neka istraživanja iz svijeta
pokazuju da heteroseksualci različito opažaju mušku i žensku homoseksualnost.
Muška homoseksualnost se više prezire od strane heteroseksualaca nego
lezbejstvo. U istraživanju Kinsija, nađeno je na hiljade slučajeva
kažnjavanja muškog homoseksualizma i ni jedan slučaj kažnjavanja lezbejstva,
u njemu su obuhvaćene presude suda u periodu od 1966. do 1972. godine
u Njujorku. I ovo istraživanje ide u prilog ovim nalazima.
Kao što se može vidjeti iz grafikona, socijalna distanca građana
Republike Srpske je veća prema muškoj nego prema ženskoj homoseksualnosti.
Heteroseksualcima je mnogo prihvatljivija ženska homoseksualnost nego
muška i ovi rezultati su u skladu sa rezultatima istraživanja u svijetu.
U našem društvu je lakše prikriti žensku homoseksualnost nego mušku.
Kontakt između žena je prisniji i intimniji nego kontakt između muškaraca.
Svaka bliskost između muškaraca, koja odskače od nekih uobičajenih
pravila ponašanja, može veoma lako da se od sredine doživi kao homoseksualizam
bio on to ili ne. Posljedice za pojedinca mogu biti veoma teške.
STAVOVI GRAĐANA RS O HOMOSEKSUALNIM BRAKOVIMA
O homoseksualnim brakovima građani na ovim prostorima mogu da se informišu
putem novina ili televizije. Šta o njima misle građani Republike Srpske
najbolje se može vidjeti iz sljedećeg grafikona.
Broj građana koji podržavaju homoseksualne brakove je veoma mali,
svega 3,5 %, dok je broj onih koji se tome protive je veoma veliki
i on iznosi 92,7 %. Osobe stare od 18 do 29 godina više podržavaju
homoseksualne brakove u odnosu na građene koji su stariji, mada je
taj broj takođe veoma mali.
Građani Republike Srpske odbacuju bilo kakvu pomisao o braku između
osoba istog pola. Možemo da predpostavimo da imaju iste stavove i
o zajedničkom životu homoseksualnih parova. U SAD-u između 40 i 60
% muškaraca homoseksualaca i 45 i 80 % lezbejki imaju stalne veze
i nije rijedak slučaj da žive i zajedno. Na ovim prostorima tako nešto
je gotovo - nemoguće.
Ovo istraživanje je jasno pokazalo da je položaj homoseksualaca u
Republici Srpskoj veoma težak. Najveći broj građana ovog entiteta
ima negativne stavove prema ovoj društvenoj grupi. Ovi rezultati su
očekivani jer građani Republike Srpske imaju malo tačnih informacija
o homoseksualizmu i homoseksualcima. Informacije koju o njima dobijamo
preko filmova, televizije ili novina najčešće nisu tačne i ne prikazuje
ih onakim kakvim stvarni jesu, što još više učvršćuje predrasude o
njima i stvara jaz između njih i "normalnih". Život u netolerantnoj
heteroseksualno sredini pod stalnim pritiskom da se ne prepoznaju
kod najvećeg broja homoseksualaca stvara velike psihološke probleme
sa kojima se mogu sami izboriti. Tako da je teško zamisliti da neko,
imajući sve ovo u vidu, želi da bude homoseksualac.
Korišteni rezultati istraživanja Agencije PARTNER iz Banja Luke.
